တႆး ပဵၼ်ၽႂ် လုၵ်ႉတီႈလႂ်မႃး?

တႆးၼႆႉ မိူဝ်ႈပႆႇလူင်းမႃးၼႂ်းမိူင်းၶႄႇ ပဵၼ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်း ဢၼ်ယူႇသဝ်းဝႆႉပွတ်းၵၢင်၊ ပွတ်းတူၵ်းၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇ ၵုၼ်ဢေးသျႃး(Asia)ယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေၶိုၼ်ႈယူႇတီႈၼိူဝ်ႈလွႆ ဢၢၼ်ႈတႆး-ဢၢႆႈတႆး(Altai) ယဝ်ႉ ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းဢၼ်တေပဵၼ်မႃး တႆး၊ ၵတႆး၊ ဢိၼ်ႇတူဝ်ႇၼီးသျႅၼ်းၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ်သိုပ်ႇ လူင်းမႃးယူႇၼႂ်းမိူင်းၶႄႇ ပွတ်းၵၢင်လႄႈပွတ်းတူၵ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

တႆးၼႆႉ သူင်တီႈဢၼ်မီးၼမ်ႉ၊ တီႈဢၼ်လွင်ႈမႆႈၵတ်းၽဵင်ႇပဵင်းၵၼ်၊ ၵွပ်ႈၼၼ် တႆးသိုပ်ႇၽႄႈလူင်းမႃးယူႇၸွမ်း ၽၢႆႇတူၵ်းၼမ်ႉယၢၼ်ႇၸီႇ၊ ယူႇၼၢၼ်ႇ(မိူင်းသႅၼ်)ၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေ တႆးမႃးယူႇသဝ်းယဝ်ႉ ႁိုင်ႁဵင်ပီ ၶိူဝ်းဢၼ်တေပဵၼ်ၶႄႇ ၶိူဝ်းပၢၵ်ႇ(Bak)ၼၼ်ႉၸင်ႇဢွၼ်ၵၼ်ၶဝ်ႈမႃး ၸဵင်ႇႁွင်ႇဝၼ်းတူၵ်းမိူင်းၶႄႇ(ယၢမ်းလဵဝ်)ၼၼ်ႉသေ မႃးယူႇတီႈႁူဝ်ၼမ်ႉႁၢၼ်ႇႁူဝ်ႇ(ႁွင်ႈႁူဝ်ႈ)ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈB.C 3000-2000 ၼၼ်ႉ ဢႃးရီႇယၢၼ်ႇ
(ၶိူဝ်းၵူၼ်းၼိူဝ်ႉၶၢဝ်) လတ်းၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းမိူင်း ၵလႃး(India) ပွတ်းတူၵ်း၊ မႃးၸွမ်းၵႄႈလွႆႁူးၵွင်သေ ပူၼ်ႉၶဝ်ႈမႃးတိုၵ်းမုၼ်ႇၶမႃႇလႄႈ၊
မိူဝ်ႈ B.C 2000-1500 ၼၼ်ႉ မုၼ်ႇၶမႃႇၶဝ် ၸင်ႇဢွၼ်ၵၼ်သုတ်ႉပၢႆႈၶဝ်ႈ ၼႂ်းမိူင်းၶႄႇ(ယၢမ်းလဵဝ်)လႄႈ ၽႅဝ်ထိုင် တီႈဢၼ်ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းတႆး ဢၼ်တေ ၸႅၵ်ႇပဵၼ်ၵႂႃႇ တႆး၊ ၵတႆး၊ ဢိၼ်ႇတူဝ်ၼီးသျႅၼ်းၶဝ် ယူႇသဝ်းၼၼ်ႉသေ ၶဝ်ႈၽႃတတ်းၵႄႈၶဝ်လႄႈ ၸင်ႇလႆႈတႅၵ်ႇယၢႆႈပၢႆႈၽၢတ်ႇၵၼ်ၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ဝၢႆးပၢႆႈ
ၽၢတ်ႇယဝ်ႉ ၸင်ႇပဵၼ်မႃး တႆး၊ ၵတႆး၊ ဢိၼ်ႇတူဝ်ၼီးသျႅၼ်းယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပၢႆႈၽၢတ်ႇၵၼ်ၵႂႃႇယဝ်ႉၼၼ်ႉၸိုင် -

တႆး။ ။ယွၼ်ႉလူၺ်ႈ မုၼ်ႇၶမႃႇၽႃႇတတ်းလႄႈ တႆးၸင်ႇၶၢမ်ႈၼမ်ႉယၢၼ်ႇၸီႇ ၵႂႃႇယူႇသဝ်း တီႈဢိူင်ႇႁူႇပေႇ (Hubei)၊ ႁူႇၼၢၼ်ႇ (Hunan ပွတ်းၸၢၼ်း၊ ဢၢၼ်ႇႁူၺ်ႇ (Anhui)သေ တႄႇတင်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်း ပဵၼ် မိူင်းၸူႈ (T'su)@ မိူင်းသိူဝ် (T'so)@ၶျူႇ(Chu) ၼႆယူႇယဝ်ႉ။

ဢိင်ႇတူဝ်ႇၼီးသျႅၼ်း။ ။သမ်ႉပၢႆႈလူင်းၵႂႃႇ ၵုၼ်မလေး၊ မုၼ်ႇၶမႃႇသမ်ႉတိုၵ်းထႅင်ႈလႄႈ သိုပ်ႇပၢႆႈလူင်းၵႂႃႇယူႇသဝ်းတီႈၵုၼ် ဢိၼ်ႇတူဝ်ႇၼီးသျႃး ႁၢၼ်ႉတေႃႇယၢမ်းလဵဝ်။ ဢိၼ်ႇတူဝ်ႇၼီးသျႅၼ်းၼၼ်ႉ ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ ၶဝ်ၽႃလိူတ်ႈ မႄႇလႄႇၼီးသျႅၼ်း(Melanesians)ယူႇယဝ်ႉ။ လိူဝ်ၼၼ်ႉ
ၶဝ်ယင်းပဵၼ်မိူင်းဢၼ်ၵႂၢင်ႈတီႈသုတ်း ၼႂ်းဢသီႇယၼ်ႇယူႇယဝ်ႉ။

ၵတႆး။ ။သမ်ႉၵႂႃႇပၵ်းယူႇသဝ်းတီႈ ၵုၺ်ႇၶျွင်ႇ သေ ၽႄႈၸၵ်းၵၼ်ၵႂႃႇထႅင်ႈတၢင်းၸၢၼ်းၵႂႃႇၽႅဝ် ၵႂၢၼ်ႇၸီႇ၊ တူင်ႇၵိၼ်း၊ တေႃႇပေႃးၽႅဝ်ႁၢႆၼၢၼ် (ႁၢႆးၼၢင်း)ယဝ်ႉ။ ၵတႆးၼႆႉႁိုင်မႃးပဵၼ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၵႄႈတႆးလႄႈဢိၼ်ႇတူဝ်ႇၼီးသျႅၼ်း၊ ၵႂၢမ်းၶဝ်ၵေႃႈ ပွင်ႇၵၼ်တင်းသွင်ၽၢႆႇလႄႈ တေလႆႈဝႃႈၶဝ်ၼႆႉ
ပဵၼ် ၶဵဝ် ၶိူဝ်းတႆးသၢမ်ပီႈၼွင်ႉၼႆႉယူႇယဝ်ႉ။

တႆး၊ ၵတႆး၊ ဢိၼ်ႇတူဝ်ႇၼီးသျႅၼ်းၼႆႉ ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ၊ ၾိင်ႈ၊ လွင်ႈယူႇသဝ်း၊ ၽိဝ် ၼိူဝ်ႉၼင်ၶဝ်ၼႆႉ မိူၼ်ၵၼ်တႄႉတႄႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ ၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း ဢၼ်လဵဝ်ၵၼ်ၼႆ American Anthropologist Dr.Paul Benedict တႅမ်ႈၼႄဝႆႉယူႇ ၼႂ်းၽိုၼ် လိၵ်ႈ Tai Kadia Indonesian, a new aligment in South East Asia, 1942 ၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။

တီႈမႃး-ပိုၼ်းၶိူဝ်းတႆးလႄႈပိုၼ်းမိူင်းတႆး(ၶူးၶိူဝ်းသႅၼ်တႅမ်ႈ)
ပိုၼ်ၽေ-လိူၼ်တႆး