လွင်ႈပဵၼ်မႃးဝၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး

လွင်ႈပဵၼ်မႃး #ဝၼ်းꩡိူဝ်ႉꩡၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး

တႄႇဢဝ်ပီ1947 ၼၼ်ႉမႃး ၵူႈပီမၵ်းမၼ်ႈပဵၼ်မႃး “ဝၼ်းတႆး”ၼႆသေ ဝၢႆးမႃးလႅၵ်ႈလၢႆႈပဵၼ်မႃး “ဝၼ်းမိူင်းတႆး”၊ “ဝၼ်းၶိူဝ်းတႆး”ၼႆယူႇယဝ်ႉ။“ဝၼ်းတႆး”၊ “ဝၼ်းမိူင်းတႆး”ၼႆၼၼ်ႉလႅပ်ႈဝႃႈၶိူဝ်းတႆးလႄႈ မိူင်းတႆးၸင်ႇတႄႇမီးမႃးမိူဝ်ႈၼၼ်ႉၵူၺ်းၵေႃႈမီးမီး။ ထိုင်ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ ၵမ်ႈၽွင်ႈယင်းၶႂ်ႈလူင်လိုမ်းၵႂႃႇယူႇယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၸုမ်းၸိူဝ်းဢိတ်းဢွတ်းဢွၼ်ဝႃႈ ပဵၼ်ဝၼ်းသွၼ်ႈတႂ်ႈမၢၼ်ႈ၊ ဝၼ်းတႄႇႁဵတ်းၶႃႈမၢၼ်ႈ ၼႆသေ ၸင်ႇၸင်ႈၸႂ်လိုမ်း ၸိုမ်းႁၢႆၵႂႃႇလႄႈ ယွၼ်ႉဢမ်ႇႁူႉပိုၼ်းလီလီသေ ၸင်ႇလႆႈဢွၼ်ၵၼ် ယုမ်ႇယမ်မၵ်းမၼ်ႈၸွမ်းငၢႆႈလူင်လိုမ်းၵႂႃႇၵူၺ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ။ တီႈတႄႉၵေႃႈ ဝၼ်းႁဵတ်းၶႃႈ မၢၼ်ႈၵေႃႈ ဢမ်ႇၸိုဝ်ႈ၊ ဝၼ်းဢၼ်တႆးလႄႈ မိူင်းတႆးၸင်ႇတႄႇမီးမႃးၵေႃႈ ဢမ်ၸႂ်ႈ၊ ပဵၼ် ဝၼ်းဢၼ်ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်တႆး(ၸဝ်ႈၾႃႉလႄႈရႉပႉလ)ႁူမ်ႈႁွမ်းၵၼ် ယိူင်းဢၢၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်မိူင်း တႆးႁူမ်ႈၵၼ်ၵႂႃႇ မိူဝ်းၼႃႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ဝၢႆးသေသိုၵ်းလုမ်ႈၾႃႉပွၵ်ႈ2 ယဝ်ႉသေ ၸဝ်ႈၾႃႉၶဝ်ႁၼ်ထိုင် ၵၢၼ်မိူင်းတႆးမိူဝ်းၼႃႈလႄႈ ဝၢႆးသေႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်ယဝ်ႉ တီႈမိူင်းၵိုင်ထိုင်မႃး March1946 ၼၼ်ႉ ၸင်ႇႁွင်ႉႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်လူင်တီႈပၢင်လူင် ပွၵ်ႈထိၼိုင်ႈမႃးယူႇယဝ်ႉ။ တီႈပၢင်ၵုမ်ၼၼ်ႉ တိုၼ်းမၵ်းမၼ်ႈဝႆႉမႃးဝႃႈ တႃႇတေၶွတ်ႇၽွတ်ႈၶွင်ႇသီႇမိူင်းသၼ်လွႆၽွမ်ႉၵၼ်ၼႆ ပေႃးထိုင်လိူၼ် February,1947 ၼႆၸိုင်တေႁဵတ်း ပၢင်ၵုမ်လူင်ထႅင်ႈ တီႈပၢင်လူင်ၼႆမႃး ယူႇယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ်ပၢင်ၵုမ်ပၢင်လူင် 1947ၼၼ်ႉ မၢၼ်ႈၸူဝ်းႁဵတ်းၵေႃႈဢမ်ႇၸိုဝ်ႈ၊ ဢင်းၵိတ်ႉၸႂ်ႉႁဵတ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇၸႂ်ႈ၊ တိုၼ်းပဵၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉ ၶဝ်ယိူင်းဢၢၼ်းၶွတ်ႇၽွတ်ႈ“မိူင်းသၼ်လွႆႁူမ်ႈတုမ်”ၵၼ်လႄႈ ၸဝ်ႈၾႃႉၵေႃႉဢွၼ်ႁဵတ်းမႃးၵူၺ်း။
ဢႃႇၼႃႇမိူင်းတႆးဢၼ်ၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်း (ဢင်းၵိတ်ႉ) ယိပ်းဝႆႉမိူၼ်ၼင်ႇ ငိုၼ်းၵွင်ၵၢင်၊ ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး၊ ပၢႆးဢုပ်ႇပိူင်မိူင်းၸိူဝ်းၼႆႉ ဢၢၼ်းယွၼ်းဢဝ် ႁႂ်ႈမီးၼႂ်းမိုဝ်းၸုမ်းပွင်ၵၢၼ် ၶွင်ႇသီႇၸိုင်ႈတႆးၼႆႉယူႇယဝ်ႉ။ ၶွင်ႇသီႇၸိုင်ႈတႆးၼႆႉတေပဵၼ်ဝႆႉ ၶွင်ႇသီႇဢုပ်ႉပိူင်ႇမိူင်းတႆးၵႂႃႇ ယူႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ၼႂ်းပၢင်ၵုမ် မိူဝ်ႈ 7,February,1947 ၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈယဵပ်ႇၾႃႉ ပဵၼ်ၽူႈၼင်ႈၸိုင်ႈ၊ ဢူးၵျႃႇပူႉပဵၼ် ၽူႈၵႅဝ်ပၢင်ၵႂႃႇယူႇယဝ်ႉ။ တီႈပၢင်ၵုမ်ၼႆႉ ၶဝ်ၸင်ႇလိူၵ်ႈတင်ႈၶွတ်ႇ ၽွတ်ႈပဵၼ်မႃး ၸုမ်း“ၶွင်ႇသီႇၸိုင်ႈတႆး” (Shan State Council) ဢၼ်ၵူၼ်းမိူင်း(7)ၵေႃႉ၊ ၸဝ်ႈၾႃႉ(7)ၵေႃႉ တင်းသဵင်ႈႁူမ်ႈ(14)ၵေႃႉ ၶဝ်ႈႁူမ်ႈပႃးလေႃးၵၼ်ၼၼ်ႉ ယူႇယဝ်ႉ။ ယိူင်းဢၢၼ်း ဢဝ်ၶွင်ႇသီႇၼႆႉပဵၼ် ၶွင်ႇသီႇဢုပ်ႉပိူင်ႇမိူင်းတႆးႁင်းၶေႃၵႂႃႇယူႇယဝ်ႉ။
တီႈပၢင်ၵုမ်ၼႆႉၼင်ႇၵဝ်ႇဢွၼ်ၵၼ်တႅပ်းတတ်းမၵ်းမၼ်ႈမႃး ၸွမ်ပိဝ်တႆး လိူင်၊ ၶဵဝ်၊ လႅင် သၢမ်သီၸပ်းၵၼ် ဢၼ်ၵၢင်မၼ်းမီးဝူင်းလိူၼ် သီၶၢဝ် လႄႈဢိၵ်ႇလူၺ်ႈၵႂၢမ်းတၢင်ႇၸွမ်ပိဝ်တႆးမႃးယူႇယဝ်ႉ။ ၸွမ်ပိဝ်ၼႆႉ ပၵ်းယၢဝ်းမီး 5 '၊ ပၵ်းပွတ်းမီး 3'၊ လိူၼ်ၼၼ်ႉ ၼႃႈမူၼ်းတႅၵ်ႈၵၢင်မီး 9''။ ၸွမ်ပိဝ်တႆးၼႆႉမၵ်းမၼ်ႈမိူဝ်ႈဝၼ်းထိ 7,February,1947 လႄႈ လႆႈဝႃႈ ၸဝ်ႉထႃႈသေ ၸွမ်ပိဝ်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်(5)ဝၼ်းယူႇယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈ 7,February,1947 ၼၼ်ႉ ၸွမ်သိုၵ်းဢွင်ႇသၢၼ်းမီးဝႆႉယူႇတီႈတႃႇၵုင်ႈ ယင်းပႆႇမႃးၽႅဝ်ပၢင်လူင်၊ တႆးလႄႈမၢၼ်ႈၵေႃႈ ယင်းပႆႇ လႆႈဢုပ်ႇသင်ၵၼ် သေဢိတ်း။

7,February,1947 ဢၼ်မၵ်းမၼ်ႈပဵၼ်မႃးဝၼ်းတႆးၼႆႉတႄႉ သွၼ်ႇဝႃႈပဵၼ်ဝၼ်းဢၼ် ၸဝ်ႈၾႃႉလႄႈၵူၼ်းမိူင်းတႆး ႁွမ်းပဵၼ်ၸႂ်လဵဝ် ၵၼ်ယဝ်ႉ ဢၢၼ်းသၢၼ်ၶတ်းဢင်းၵိတ်ႉသေ ဢွၼ်ႁူဝ်ၵၢၼ်မိူင်းတႆးၵႂႃႇမိူဝ်းၼႃႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝၼ်းၼႆႉပဵၼ်ဝၼ်းဢၼ် ၸဝ်ႈၾႃႉၶဝ်ၼႄပိူင်ၽၢင် ဢၼ်ဢၢၼ်းဢဝ်ဢႃႇၼႃႇဢၢပ်ႈပၼ် ၼႂ်းမိုဝ်းၵူၼ်းမိူင်းၵႂႃႇလွႆးလွႆးယဝ်ႉ၊ ယိူင်းဢၢၼ်းပူၵ်းပွင်မိူင်းတႆးပဵၼ်မႃး မိူင်းတီႇမူဝ်ႇၶရေႇသီႇလုၵ်ႈၼိုင်ႈ ၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။
7,February,1947 ၼၼ်ႉ မၵ်းမၼ်ႈၸွမ်ပိဝ်တႆးဝႆႉယဝ်ႉလႄႈ တႄႇဢဝ် 8,February,1947မႃး ဢဝ်ၸွမ်ပိဝ်တႆးပူၵ်းတင်ႈဝႆႉ ၵမ်းလဵဝ်ယူႇယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇဢွၼ်ပူၼ်ႉမႃးၼၼ်ႉ ၸွမ်ပိဝ်တႆး ႁူမ်ႈၵၼ်ဢမ်ႇယၢမ်ႈမီးမႃး၊ မီးမႃးၸွမ်ပိဝ်မိူင်းလႂ်မိူင်းၼၼ်ႉၵူၺ်းသေ ယၢမ်းလဵဝ်သမ်ႉ လႆႈမီးမႃး ၸွမ်ပိဝ်တႆးႁူမ်ႈၵၼ်လႄႈ ၽႂ်ၵေႃႈႁူႉၵႃႈၸူမ်းသိူဝ်း၊ ၸိူဝ်းပႆႇႁူႉၸၵ်းသမ်ႉလွမ်ယၵ်ႉဢၢမ်းတေႃႇ ၵၼ်ယူႇတႄႉတႄႉ။
9,February,1947 ၵၢင်ၼႂ် 9:00 မူင်းၼၼ်ႉ ၽူႈတၢင်တူဝ်ဢင်းၵိတ်ႉၶဝ် ပေႃႇတွမ်ႇလေႇ၊ ၽူႈၸိသင်ႇၽွင်းငမ်းမိူင်းသၼ်လွႆ ၵျွၼ်ႇလေတိၼ်ႇ၊ ဢူးတိၼ်ႇထုတ်ႉ၊ ပႃးၼၢတ်ႉလႅတ်ႉတဝိတ်ႉၶဝ် ဢွၼ်ၵၼ်မႃးၽႅဝ်ပၢင်လူင်ယူႇယဝ်ႉ။ 9,February,1947 ၵၢင်ၼႂ် 11:00 မူင်းၼၼ်ႉ ၸွမ်သိုၵ်းဢွင်ႇသၢၼ်းတႄႇပၢင်သူၼ်းတုမ် ၵူၼ်းမိူင်းသၼ်လွႆ၊ မိူဝ်ႈၽႅဝ်ႁွတ်ႈမႃးတီႈတေမွၵ်ႇလၢတ်ႈၶေႃႈၵႂၢမ်းၼၼ်ႉ ၸွမ်သိုၵ်းဢွင်ႇ သၢၼ်းမႃးတၵ်ႉယမ်ၸွမ်ပိဝ်တႆး ဢၼ်ပူၵ်းဝႆႉၼၼ်ႉဢွၼ်တၢင်းယဝ်ႉၸင်ႇဢုပ်ႇၵုမ်လူင်ႉလႅင်းၼႄ ထိုင်ၸူးၵူၼ်းမိူင်းတႆးယူႇယဝ်ႉ။

10,February,1947 ၽူႈတၢင်တူဝ်ၵူၼ်းမိူင်းသၼ်လွႆလႄႈ ၸွမ်သိုၵ်းဢွင်ႇသၢၼ်းဢုပ်ႇၵုမ်ငူပ်ႉငိၵၼ် မိူဝ်ႈၼၼ်ႉၽူႈတၢင်တူဝ်ဢင်းၵိတ်ႉ “ပေႃႇတွမ်ႇလေႇ”ၵေႃႈ ၶိုၼ်းႁွတ်ႈထွမ်ႇငိၼ်းပႃးယူႇယဝ်ႉ။

11,February,1947 ၵၢင်ၼႂ် 09:00 မႃး၊ ၸွမ်းလူၺ်ႈၽိုၼ်လိၵ်ႈဢၼ်ၵူၼ်းသၼ်လွႆၶဝ် တၢင်ႇတုၵ်းယွၼ်းမႃးၼၼ်ႉသေ ၸွမ်သိုၵ်းဢွင်ႇ သၢၼ်း ႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်ၵၼ်တင်းၽူႈဢွၼ် ႁူဝ်တႆး၊ ၶၢင်၊ ၶျၢင်းသေ တူၵ်းလူင်းပၼ်ၸွမ်းမႃးၼင်ႇၵၢင်ၸႂ်ၵူၼ်းမိူင်းယဝ်ႉ။

12,February,1947 ပဵၼ်ဝၼ်းလူင်းလၢႆးမိုဝ်း "လိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင်"လႄႈ ဢၼ်ႁူမ်ႈလူင်းလၢႆးမိုဝ်းသမ်ႉမီး ၸဝ်ႈၾႃႉ(6)ၸဝ်ႈ၊ ရႉပႉလ(8)ၵေႃႉ၊ ၶၢင်(3)ၵေႃႉ၊ ၶျၢင်း(3)ၵေႃႉလႄႈ ၽၢႆႇမၢၼ်ႈတႄႉ မီးၸွမ်သိုၵ်းဢွင်ႇသၢၼ်းၵေႃႉလဵဝ်ၵူၺ်းသေဢွၼ်ၵၼ် လူင်းလၢႆးမိုဝ်းမၵ်းမၼ်ႈၵႂႃႇ။ မိူင်းတႆးၼႆႉ ၵူၼ်းလႆႈလူင်းလၢႆးမိုဝ်းၼမ်သေပိူၼ်ႈ၊ ၵွပ်ႈသင်ၽၢႆႇ မၢၼ်ႈသမ်ႉ ၸွမ်သိုၵ်းဢွင်ႇသၢၼ်းၵေႃႉလဵဝ်ၵူၺ်း လူင်းလၢႆးမိုဝ်းၵႂႃႇဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၶေႃႈ ထုၵ်ႇဝူၼ်ႉၶူၼ်ႉႁႃယူႇတႄႉတႄႉ။ 12,February,1947 ၵၢင်ၼႂ် 11 မူင်းၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ်တူၵ်းလူင်းလႆႈၸႂ် လိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင်ၵႂႃႇယဝ်ႉတူဝ်ႈလီငၢမ်းယူႇယဝ်ႉ။

ယၢမ်းလဵဝ် ဝၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး ၶွပ်ႈထိုင် 69 ပီယဝ်ႉ၊ ပီႈၼွင်ႉတႆးႁဝ်း ဢၼ်ၸိူဝ်းႁူႉၵေႃႈတေမီး ဢၼ်ဢမ်ႇပႆႇႁူႉၵေႃႈတေ ၵိုတ်းထႅင်ႈတင်းၼမ်။ လိုၼ်းသုတ်းၶႂ်ႈယွၼ်းသင်ႇထိုင်ပီႈၼွင်ႉတႆးႁဝ်း ၼႂ်းဝၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး ၶွပ်ႈၶူပ်ႇ 71 ပီၼႆႉဝႃႈ-"ဝၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ၸိုင်ႈတႆးၼႆႉ ဢမ်ႇ ၸႂ်ႈဝၼ်းဢၼ်တႆးတိုၵ်ႉပေႃႇပဵၼ်ၶိူဝ်းၵူၼ်းမႃးၵူၺ်း(ၵူၼ်းတႆးမီးမႃးလၢႆႁဵင်ပီမိူင်းယဝ်ႉ)။ လႄႈဢမ်ႇၸႂ်ဝၼ်းဢၼ်တႆးသွၼ်ႈ တႂ်ႈမၢၼ်ႈ(ဝၼ်းလူင်းလၢႆး မိုဝ်းလိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင်ပဵၼ် 12,February,1947။ ဝၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆးပဵၼ်- 7,February,1947)။ ဝၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆးၼႆႉ ပဵၼ်ဝၼ်းဢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉလႄႈၵူၼ်းမိူင်း ႁူမ်ႈၸႂ်ၵၼ် ႁူပ်ႉထူပ်းဢုပ်ႇဢူဝ်းလွင်ႈၵၢၼ်မိူင်းသေဢမ်ႇၵႃး ပဵၼ်ပႃးဝၼ်းဢၼ်တႆးႁဝ်းလႆႈႁူမ်ႈၸႂ်ႉၸွမ်ပိဝ် ဢၼ်လဵဝ်ၵၼ်မႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။"
ယွၼ်းသူးပၼ်ႁႂ်ႈ ပီႈၼွင်ႉတႆးၵူႈၵေႃႉ ယူႇလီၵိၼ်ဝၢၼ် ႁတ်းႁၢၼ်ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ မႂ်ႇသုင်ႁႅင်းၵိုၼ်း မီးၶမ်းမီးငိုၼ်း မီးၸိုဝ်ႈသဵင်ၵိုၵ်းပိုၼ်းၵၼ်ၵူႈၵေႃႉ သေၵမ်း မႂ်ႇသုင်ၶႃႈ ။

ၼပ်ႉယမ်ယႂ်ႇၼမ်သေ
လိူၼ်တႆး
7,February,2018

ၽိုၼ်ဢိင်- 7-2 ဝၼ်းၼိုင်ႈ (ၶူးၶိူဝ်းသႅၼ် /တႅမ်ႈဝႆႉ)