ပိုၼ်းမူၺ်ႇတေႃႇႁူဝ်လိုင်း

မႂ်ႇသုင်ၶႃႈ  မိူဝ်ႈၼႆႉၶႃႈႁဝ်းလႆႈၶဝ်ႈလူမႅၼ်ၼႂ်းဝဵပ်ႉသႆႉၸဝ်ႈသြႃႇသုၶမ်း ႁဝ်းသေ လႆႈႁၼ်မႅၼ်ႈပိုၼ်း"မူၺ်ႇတေႃႇႁူဝ်လိုင်း"ၶႃႈလႄႈ ပေႃးလူသုတ်းယဝ်ႉပဵၼ်ဢၼ်ယိၼ်းၸူမ်းႁၢၼ်ႉၸႂ်ထိုင် ၽူႈတႅမ်ႈပိုၼ်း လႄႈၽူႈသိုပ်ႇပိုၼ်ၽႄႈ တႄႉꧦဝႃႈꧦၶႃႈယဝ်ႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈၼၼ်ႉၶႃႈႁဝ်းလႆႈႁူႉယဝ်ႉ သမ်ႉမီးၸႂ်ၶႂ်ႈသိုပ်ႇပိုၼ်ၽႄႈႁႂ်ႈပီႈၼွင်ႉ လႄႈ ဢူၺ်းၵေႃႉၶဝ်ၸိူဝ်းပႆႇလႆႈလူမႅၼ်ႈၼၼ်ႉ လႆႈႁပ်ႉႁူႉၵၼ်လႄႈယၢမ်းလဵဝ် ယူႇတီႈတူဝ်ၵဝ်ၶႃႈသေ ၶႂ်ႈယွၼ်းတၢင်းၶႂၢင်ႉ သိုပ်ႇပိုၼ်ၽႄႈၶေႃႈမုၼ်းၼႆႉပၼ်ပီႈၼွင်ႉတႆးႁဝ်းၶဝ်ၶႃႈဢေႃႈ။

ၼႂ်းၵႃႈ မူၺ်ႇတေႃႇ ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇ ၼႂ်းမိူင်းတႆးႁဝ်းၼႆႉ မူၺ်ႇတေႃႇ ႁူဝ်လိုင်းၵေႃႈ ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉယဝ်ႉ။ ၶေႃႈၵႂၢမ်းႁူဝ်လိုင်းၼၼ်ႉ လုၵ်ႉတီႈ ̒̒ႁူဝ်လိင်း̓̓ၼႆသေ ဝၢႆးမႃး ဝေႃးႁႃႇရ လႅၵ်ႈလၢႆႈၵႂႃႇလႄႈ ၸင်ႇဢွၵ်ႇသဵင်ဝႃႈ ̒̒ႁူဝ်လိုင်း̓̓။ ၶေႃႈၵႂၢမ်းဢၼ်တႆးႁဝ်း ဢွၼ်ၵၼ် ႁွင်ႉဝႃႈ ̒̒မူၺ်ႇတေႃႇ̓̓ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ဢွၵ်ႇတီႈပွင်ႇဝႃႈ ထၢတ်ႈၵွင်းမူးၼၼ်ႉ မၼ်းတိုၼ်းမီးဝႆႉ ထၢတ်ႈၵႅဝ်ႈမုၼ်ၶမ်းၽြႃးၼႆယူႇ။ တမ်ႈတီႈ ၼႂ်းမိူင်းတႆးၼႆႉ မူၺ်ႇတေႃႇ မီးတင်းၼမ် မိူၼ်ၼင်ႇ မူၺ်ႇတေႃႇႁူဝ်လိုင်း၊ မူၺ်ႇတေႃႇမိူင်းၼွင်၊ မူၺ်ႇတေႃႇၵဵင်းလိူၼ်၊ မူၺ်ႇတေႃႇလၢႆးၶႃႈ၊ မူၺ်ႇတေႃႇၵၢတ်ႇၵူႇ၊ မူၺ်ႇတေႃႇမိူင်းၸိတ်ႇ၊ မူၺ်ႇတေႃႇမိူင်းပၢႆး၊ မူၺ်ႇတေႃႇမိူင်းယေႃ ij ၸိူဝ်းၼႆႉ တႆးႁဝ်းၵေႃႇတင်ႈ ယုမ်ႇယမ်ၼပ်ႉထိုဝ်ဝႆႈသႃမႃးသေ လၢႆးၵေႃႇတင်ႈမၼ်းတႄႉ ထၢတ်ႈဢၼ်ယႂ်ႇဢၼ်လူင်ၼၼ်ႉ တေမီးၼႂ်းၵၢင်မၼ်းသေ ၵွင်းမူးသႅမ်း သမ်ႉတေလွမ်ႉႁွပ်ႈဝႆႉ။ ထၢတ်ႈလူင်ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၽူႈယႂ်ႇၵူၼ်းလူင် ၶိူဝ်းၸဝ်ႈၶိူဝ်းၸွမ် ဢွၼ်တႄႇသေ ၵွင်းမူးသႅမ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉတႄႉ ၵူၼ်းမိူင်း ႁူမ်ႈတႄႇၸွမ်းယဝ်ႉ။ မူၺ်ႇတေႃႇ ႁူဝ်လိုင်းၼႆႉ ၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းမိူင်းပဵင်း (မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈ ပဵၼ်ၽၢႆႇၼႂ်းလိၼ် ၸဝ်ႈၽႃႉၵဵင်းတုင်) မီးဝႆႉၽၢႆႇဢွၵ်ႇၶူင်း ၵႆယၢၼ်ၽင်ႇၼမ်ႉၶူင်း မွၵ််ႈၶိုင်ႈလၵ်းသေ မီးဝႆႉ ၼိူဝ်ၵွင်းလွႆဢွၼ်ႇလုၵ်ႈၼိုင်ႈသေ ပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈ မုင်ႈသႃႇတႄႉတႄႉ။ ပေႃးယူႇတီႈ ၼိူဝ်လွႆၵွင်းမူးႁူဝ်လိုင်းၼၼ်ႉသေ မုင်ႈတူၺ်းၵွႃႇ ၽၢႆႇတူၵ်းၸိုင် လႆႈႁၼ် ၼမ်ႉၶူင်း လႆလူင်းၼႂ်းၵႄႈလွႆဝႆႉယူႇ။ ၽၢႆႇဢွၵ်ႇ ၽၢႆႇႁွင်ႇ ၽၢႆႇၸၢၼ်းတႄႉ ပဵၼ်လွႆလွမ်ႉႁွပ်ႈဝႆႉသေ ႁိမ်းတိၼ်လွႆႁူဝ်လိုင်းၼၼ်ႉတႄႉ မီးဝႆႉ ဝၢၼ်ႈႁူဝ်လိုင်းဝၢၼ်ႈၼိုင်ႈ လင်ႁိူၼ်းတႆးတေမီးမွၵ်ႈ ႕႐။ ၶဝ်ႁဵတ်းၵိၼ်ႁႆႈ၊ ႁဵတ်းၵၢၼ်ႁႃၵိၼ်ၸွမ်းၼမ်ႉၶူင်း၊ လူႁၼ်လုမ်းလႃး မူၺ်ႇတေႃႇ ႁူဝ်လိုင်းလႄႈ ၽွင်းပွႆးလိူၼ်သီႇႁူဝ်လိုင်းၼႆႉ ဝၢၼ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ် ၵူၼ်းၵိုၼ်းသေ ပဵၼ်ၵၢၼ်လူၺ်ႈၼၼ်ႉယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပၢႆးပႆႇၺႃႇၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၶဝ်တႄႉ တႅမ်ႇတႄႉယဝ်ႉ။

 ပိုၼ်းမူၺ်ႇတေႃႇႁူဝ်လိုင်း

 မူၺ်ႇတေႃႇႁူဝ်လိုင်းၼႆႉ ၵိုၵ်းလူၺ်ႈပိုၼ်းၼေႃႇၶမ်းၸဝ်ႈ ပဵၼ်ၶုၼ်လိင်းၸၢတ်ႈၼိုင်ႈ။ ၶုၼ်လိင်း ဢွၼ်ဢဝ် လုၵ်ႈၼွင်ႉမၼ်း ႕႐႐ ႁႃၵိၼ်ႁႃယႅမ်ႉ ထိူၼ်ႇၼိုင်ႈယဝ်ႉ လွႆၼိုင်ႈသေ ပွၵ်ႈၼိုင်ႈ လုၵ်ႉဝၼ်းတူၵ်းၶူင်းသေ ၽႅဝ်မႃးတီႈ ႁၢတ်ႇသၢႆးလူင်တီႈၼိုင်ႈ။ ၸုမ်းၶဝ် ၶႂ်ႈၶၢမ်ႈၼမ်ႉၶူင်းသေ ၵႂႃႇႁႃၵိၼ် ဝၼ်းဢွၵ်ႇၶူင်း။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၼမ်ႉၵေးယႂ်ႇၼႃႇလႄႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈၶၢဝမ်ႈသေ ထူပ်းတၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇဝႆႉ။ ၼေႃႇၶမ်းြၽႃး ၶုၼ်လိင်း တူၺ်းႁၼ်ထိုင် ပုၼ်ႈတႃႇ ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းမၼ်းၸဝ်ႈသေ ၸင်ႇလၢတ်ႈၵႂၢမ်းမၼ်ႈသတ်ႉၸႃႇဝႃႈ ̒̒မိူဝ်းၼႃႈမႃး သင်ဝႃႈ ၵဝ်တေပဵၼ်ြၽႃး ဢမ်ႇၵၢတ်ႈၼႆၸိုင် ၼင်ႇႁိုဝ် ၸုမ်းႁဝ်း တေၶၢမ်ႈလႆႈ ၼမ်ႉၶူင်းလူင်ၼႆႉ တီႈၼႂ်းၵၢင်ၼမ်ႉၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈမၢၵ်ႇႁိၼ်လူင် ၽုတ်းမႃးပၼ်သေၵမ်း̓̓ၼႆယဝ်ႉ။ ၸွမ်းၼင်ႇ သိၼ်ထမ်း ၶုၼ်လိင်းသေ ၵၢင်ၶမ်ႈမႃး တမ်ႈတီႈ ၼႂ်းၵၢင်ၼမ်ႉၼၼ်ႉ မၢၵ်ႇႁိၼ်လူင် ၽုတ်းဢွၵ်ႇမႃး။ ၵၢင်ၼႂ် ၶုၼ်လိင်းၵေႃႈ ၸင်ႇလုၵ်ႉ ၽၢႆႇတူၵ်းၶူင်း ဝႅၼ်ၶၢမ်ႈၵႂႃႇ ၼိူဝ်မၢၵ်ႇႁိၼ်လူင် ၼႂ်းၵၢင်ၼမ်ႉ၊ သမ်ႉၶိုၼ်း သိုပ်ႇဝႅၼ်ၶၢမ်ႈၵႂႃႇ ႁွတ်ႈထိုင် ၽၢႆႇဢွၵ်ႇၼမ်ႉယဝ်ႉ။ ၼေႃႇၶမ်းၸဝ်ႈ ၵႂႃႇႁႃဢဝ် ၸိူၵ်ႈၶိူဝ်း မတ်ႉၸပ်းဝႆႉ တူၼ်ႈမႆႉလူင် ၽၢႆႇဢွၵ်ႇၶူင်းသေ ပၢႆမၼ်းထႅင်ႈၽၢႆႇၼိုင်ႈ သမ်ႉမတ်ႉၸပ်းဢႅင်ႈၸဝ်ႈသေ ၶိုၼ်းဝႅၼ်မႃး ၼိူဝ်မၢၵ်ႇႁိၼ်၊ သိုပ်ႇဝႅၼ်မႃး ၽၢႆႇတူၵ်းၶူင်း ၼႃးၼၢဝ်ႉၺႃး ၵိင်ႇမႆႉၵိင်ႇၼိုင်ႈ၊ ၸိူၵ်ႈဢၼ်မတ်ႉဢႅင်ႈၸဝ်ႈၼၼ်ႉ သမ်ႉပွတ်းမွၵ်ႈဝႃးၼိုင်ႈလႄႈ ဢမ်ႇထိုင်လီ။ ယွၼ်ႉၼၼ် တူဝ်ၸဝ်ႈ ၽႅၼ်ဢွင်ႇဢွတ်ႈဝႆႉယူႇ။ ၼေႃႇၶမ်းၸဝ်ႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈႁဵတ်းႁိုဝ်ယဝ်ႉလႄႈ ၸင်ႇၸႂ်ႉၽုင်လိင်းတင်းသဵင််ႈ တႆႇၵွႃႇၼိူဝ်ၵွင်းလင်မၼ်းၸဝ်ႈ ႁႂ်ႈၼွင်ႇၸိူၵ်ႈၶိူဝ်းသေ ၶၢမ်ႈမိူဝ်း ၽၢႆႇဢွၵ်ႇၶူင်းယဝ်ႉ။ လိင်းၶဝ်တင်းလၢႆၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ် ၼပ်ႉယမ်ဝႆႈသႃ ၼေႃႇၶမ်းၶုၼ်လိင်းသေ တႆႇၼိူဝ် ၵွင်းလင်ၸဝ်ႈ ၶၢမ်ႈၵႂႃႇ ၽၢႆႇဢွၵ်ႇၶူင်းယူႇ။ ၶၢဝ်းယၢမ်း ဢၼ်ၽုင်လိင်း ႁႃႈပၢၵ်ႇ တႆႇၶၢမ်ႈၸိူၵ်ႈၼၼ်ႉ မၼ်းႁိုင်ဝႆႉတၢၼ်ႇတၢၼ်ႇလႄႈ ႁႅင်းမိုဝ်းၶုၼ်လိင်း ဢၼ်ၼၢဝ်ႉၵိင်ႇမႆႉဝႆႉၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢူၼ်ႈမႃးတိၵ်းတိၵ်းယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ မိူဝ်ႈလိင်းဢွၼ်ႇၶဝ် တႆႇၶၢမ်ႈပႆႇပူၼ်ႉၼၼ်ႉ သင်ဝႃႈ ၶုၼ်လိင်းၽႃႈမိုဝ်းမၼ်းၸဝ်ႈပႅတ်ႈၼႆ လိင်းဢွၼ်ႇတင်း သဵင်ႈ တေတူၵ်းတၢႆၼႂ်းၼမ်ႉလႄႈ ၼေႃႇၶမ်းၸဝ်ႈၶုၼ်လိင်း ၶၢမ်ႇမိုဝ်းၵူၼ်ႉသေ ၼၢဝ်ႉဝႆႉႁႅင်းႁႅင်း ဢမ်ႇသိူဝ်းပွႆႇၽႃႈ တေႃႇလိင်းဢွၼ်ႇ ပေႃးၶၢမ်းယဝ်ႉမူတ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးဝႃႈ လိင်းတင်းသဵင်ႈ ၶၢမ်ႈပူၼ်ႉယဝ်ႉၼႆ မိုဝ်းၸဝ်ႈၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးႁႅင်း ယဝ်ႉလႄႈ ၸင်ႇလုတ်ႈတူၵ်းၵႂႃႇ၊ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၸိူၵ်ႈၶိူဝ်း သမ်ႉမတ်ႉၸပ်းဢႅဝ်ႈၸဝ်ႈဝႆႉလႄႈ တူဝ်ၸဝ်ႈ ဝူင်ႇၵႂႃႇၼႂ်းၵၢင်ၼမ်ႉသေ ဢဝ်ၵွၵ်းႁူဝ်ၸဝ်ႈ ဢူၵ်းၸဝ်ႈ ၵႂႃႇၽတ်ႉၺႃး မၢၵ်ႇႁိၼ်လူင် ၼႂ်းၵုၼ်ၵၢင်ၼမ်ႉယဝ်ႉ။

ႁူဝ်ၸဝ်ႈတႅၵ်ႇ ဢူၵ်းၸဝ်ႈႁၵ်းသေ ဢွၵ်ႇလိူတ်ႈမႃး ယွႆႈတူၵ်းသႂ်ႇ ၼိူဝ်မၢၵ်ႇႁိၼ်လူင် ၼႂ်းၵၢင်ၼမ်ႉ ပေႃးလႅင်ၵႂႃႇယူႇ။ ယွၼ်ႉၼၼ် မၢၵ်ႇႁိၼ်လူင် ၼႂ်းၵုၼ်ႇၵၢင်ၼမ်ႉၼၼ်ႉ တေႃႇထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈလဵဝ် တိုၵ်ႉမီးဝႆႉ ႁွႆးလိူတ်ႈလိင်းယူႇၼႆယဝ်ႉ။ ၶုၼ်လိိင်းၵေႃႈ ႁွမ်ႁႅင်းသေ ၶိုၼ်းဝႅၼ်ၶၢမ်ႈၵႂႃႇႁွတ်ႈထိုင်လႆႈ ၽၢႆႇဢွၵ်ႇၶူင်းယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ႁွွႆးၸဵပ်းၸဝ်ႈ ႁႅင်ႉယႂ်ႇၼႃႇလႄႈ ၸဝ်ႈၶုၼ်လိင်းၼႆႉ ႁဵတ်းပၼ်ၽွၼ်းလီ တႃႇၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းသေ သဵင်ႈၵၢမ်ႇသုတ်းမုၼ်ၵႂႃႇ ပႅတ်ႈယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ဢမ်ႇမီး တီႈဢိင်ပိုင်ႈ ၵိူဝ်းလီယဝ်ႉလႄႈ လိင်းဢွၼ်ႇတင်းသဵင်ႈ ဢွၼ်ၵၼ်ႁွင်ႉႁႆႈ မႆႈၸႂ်ဝႆႉယူႇ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ ပလၢင်ႇၶုၼ်ဢိၼ်း လိူတ်ႇမႆႈမႃးလႄႈ ၸင်ႇတူၺ်းလူင်းမိူင်းၵူၼ်းၶူင်းၵၢင် လႆႈႁၼ် ၼေႃႇၶမ်းၸဝ်ႈ ၶုၼ်လိင်း တၢႆပႅတ်ႈ လုၵ်ႈၼွင်ႉၼႆလႄႈ ၶုၼ်ဢိၼ်း ၸင်ႇၽၢၼ်ႇႁဵတ်း လိင်းလူင်တူဝ်ၼိုင်ႈ မႃးဢွၼ်ႁူဝ် ၽုင်လိင်းတင်းသဵင်ႈ။ ၸႂ်ႉႁႂ်ႈ လိင်းဢွၼ်ႇၶဝ် ၵႂႃႇႁႃမႃး ၽိုၼ်းတူဝ်လူၼ်ႈလူၼ်ႈသေ ဢွၼ်ၶဝ် ၸုတ်ႇၽဝ် ၶၢပ်ႈတူဝ်ၶုၼ်လိင်းယဝ်ႉ။ ၽွင်းမိူဝ်ႈ ၸုတ်ႇၽဝ် ၽႆးလုၵ်ႉယူႇႁုၼ်ႈႁုၼ်ႈၼၼ်ႉ လိင်းသီႇတူဝ်ၵေႃႈ ၶေႃးၶူမ်းသေ ဝႅၼ်ၶဝ်ႈၼႂ်းၽႆး တၢႆၸွမ်း ၶုၼ်လိင်းၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေ ၽႆးမွတ်ႇၵႂႃႇ လိင်းဢွၼ်ႇတင်းသဵင်ႈၵေႃႈ ပၢႆႈၶဝ်ႈထိူၼ်ႇသေ ၵႂႃႇႁႃၵိၼ်ႁႃယႅမ်ႉယဝ်ႉ။ ဢွင်ႈတီႈ ၸုတ်ႇၽဝ် ၶုၼ်လိင်းၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ၽၢႆႇႁွင်ႇ ထၢတ်ႈႁူဝ်လိုင်း ယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉၼႆယဝ်ႉ။

ၵၢပ်ႈပၢၼ် ပၢၼ်ၼိုင်ႈယဝ်ႉပၢၼ်ၼိုင်ႈ လႅၵ်ႈလၢႆႈၵႂႃႇ ပီယၢဝ်းၶၢဝ်းႁိုင် ထိုင်မႃးပွၵ်ႈၼိုင်ႈ ၸဝ်ႈရႁၢၼ်းၸဝ်ႈၼိုင်ႈ ယူႇသဝ်း ထိုဝ်သိၼ်ၼႂ်းထိူၼ်ႇ ၽႅဝ်မႃး တီႈႁိမ်းၽင်ႇၶူင်းၼႆႉလႄႈ ၵၢင်ၶမ်ႈ လႆႈႁၼ် ငဝ်းလႅင်းဢွၵ်ႇႁိူဝ်ႈ တမ်ႈတီႈ ဢွင်ႈဢၼ် ၽဝ်ၽႆးၶၢပ်ႈတူဝ်တၢႆၶုၼ်လိင်းၼၼ်ႉသေ ဢွၵ်ႇၸႂ် ၶႂ်ႈတႄႇပဵၼ် ထၢတ်ႈၵွင်းမူးၼႆယူႇ။ ယွၼ်ႉၼၼ် ပေႃးမိူင်းလႅင်းမႃး ၸဝ်ႈရႁၢၼ်းၸင်ႇၵႂႃႇ ႁွင်ႉၸူဝ်း ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းသူၼ်သေ ဢွၼ်ၵၼ်ၵႂႃႇ တီႇယုမ်းတီႇထိူၼ်ႇ၊ ၽိူဝ်ႇလႆႈမႃး သၢမ်ဝၼ်း ၽွင်းၶဝ်တိုၵ်ႉ ၶုတ်းႁႂ်ႈလိၼ်ပဵင်းယူႇၼၼ်ႉ ၸင်ႇမီး ပူႇထဝ်ႈၵေႃႉၼိုင်ႈ ၽႅဝ်မႃးသေ မႃးထၢမ်ၶဝ်ဝႃႈ

̒̒သူၶဝ် တိုၵ်ႉႁဵတ်းသင်ယူႇ?̓̓

̒̒ႁဝ်းတိုၵ်ႉၵၢတ်ႇလိၼ် ႁႂ်ႈပဵင်း တႃႇတေတႄႇတင်ႈ ထၢတ်ႈဢေႃႈ၊ ပူႇ ၊ သင်ဝႃႈ ပူႇႁဝ်း မေႃႁဵတ်းထၢတ်ႈၵွင်းမူးၼႆၸိုင် ဢွၼ်ႁူဝ်ႁဝ်းၶႃႈလႄႈ ႁဝ်းတေ ႁဵတ်းၸွမ်းၶႃႈဢေႃႈ̓̓

̒̒လႆႈယူႇ မေႃယူႇ̓̓ ပူႇထဝ်ႈဝႃႈၼၼ်သေ ဢွၼ်ၶဝ် သိုပ်ႇၶုတ်းလိၼ်ၵႂႃႇထႅင်ႈ ၸဵတ်းၸၼ်ႉ၊ ၸင်ႇၵႂႃႇႁၼ်ၺႃး လုပ်ႇၵွၵ်းႁူဝ် ၶုၼ်လိင်း ဢၼ်ဢမ်ႇလူႉဢမ်ႇလႅဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵမ်းၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈရႁၢၼ်းလႄႈ ပူႇထဝ်ႈ ၸင်ႇဢဝ် ၵွၵ်းႁူဝ်ၶုၼ်လိင်းၼၼ်ႉ ထႃႇပၼႃႇသႂ်ႇၼႂ်းထၢတ်ႈသေ တႄႇပဵၼ်ၵွင်မူးယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ် ထၢတ်ႈၵွင်းမူးသူႇၼႆႉၵေႃႈ ၸင်ႇဢွၼ်ၵၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ ̒̒ထၢတ်ႈႁူဝ်လိင်း̓̓ ႁိုင်မႃး ပဵၼ်ၵႂႃႇ ̒̒ထၢတ်ႈႁူဝ်လိုင်း̓̓၊ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ မိူဝ်ႈထႃႇပၼႃႇၼၼ်ႉ ပူႇထဝ်ႈ (ဢၼ်ပဵၼ်ၶုၼ်ဢိၼ်း) ဢဝ်ထၢတ်ႈၵႅဝ်ႈြၽႃး ထႃႇပၼႃႇသႂ်ႇပႃးလႄႈ ၸင်ႇႁွင်ႉဝႃႈ မူၺ်ႇတေႃႇႁူဝ်လိုင်းၼႆယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ၼင်ႇႁိုဝ်တေပဵၼ် လၵ်းထၢၼ် သၢၵ်ႈသေႇၵႂႃႇ ဝၼ်းတႃမိူဝ်းၼႃႈၼႆ ပူႇထဝ်ႈ ၸင်ႇၸႂ်ႉႁႂ်ႈ ၵူၼ်းမိူင်းၶဝ် ဢဝ်မႆႉသေ ႁဵတ်းႁၢင်ႈလိင်းၵူႈသႅၼ်းသႅၼ်းယဝ်ႉ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၼင်ႇႁိုဝ် မႆႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ပေႃးတေ မၼ်ႈၵိုမ်း ပီယၢဝ်းၶၢဝ်းႁိုင်ၼႆလႄႈ ပူႇထဝ်ႈ (ၶုၼ်ဢိၼ်း) ၸင်ႇဢဝ် တၼ်းၶူဝ်းမၼ်းသေ ၽၢၼ်ႇပဵၼ် မၢၵ်ႇႁိၼ်သဵင်ႈၼႆယဝ်ႉ။ (ႁၢင်ႈႁိၼ်လိင်းဢွၼ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ပေႃးထိုင် ၶၢဝ်းပွႆး လိူၼ်သီႇမႃးၼႆ ဢဝ်ဢွၵ်ႇမႃးၼႄ ၵူၼ်းတင်းၼမ်ယူႇ ၵူႈပီပီယဝ်ႉ)။

ၽွင်းမိူဝ်ႈ တိုၵ်ႉႁဵတ်းထၢတ်ႈႁူဝ်လိုင်းၼၼ်ႉ ပူႇထဝ်ႈၵေႃႉၼၼ်ႉ မၼ်းၵႂႃႇၵိၼ်ၶဝ်ႈၼႂ်၊ ၶဝ်ႈဝၼ်း၊ ၶဝ်ႈၶမ်ႈတီႈလႂ်ၵေႃႈ ၽႂ်ဢမ်ႇႁူႉ ထိုင်ၶမ်ႈမႃး မၼ်းၵႂႃႇၼွၼ်းတီႈလႂ်ၵေႃႈ ၽႂ်ဢမ်ႇႁူႉ။ ၵေႃႉလႂ်ၵေႃႈ တေလွမ်ထၢင်ႇဝႃႈ ၵေႃႉၼၼ်ႉ ႁွင်ႉၵႂႃႇယူဝ်ႉၼႆယူႇ။ ပေႃးဝႃႈ မိူင်းလႅင်းမႃးတႄႉ ပူႇထဝ်ႈၼၼ်ႉ ၽႅဝ်မႃး ၸဵမ်ၸဝ်ႉသေ မႃးဢွၼ်ပိူၼ်ႈၵေႃႇ ထၢတ်ႈႁူဝ်လိုင်းယူႇ။ တေႃႇထိုင်ပေႃးၵေႃႇထၢတ်ႈ ႁူဝ်လိုင်းယဝ်ႉ ၸိုဝ်ႈမၼ်း ဝႃႈႁိုဝ်ၵေႃႈ ၽႂ်ဢမ်ႇၶုၵ်းၸႂ်လႆႈထၢမ်။ မၼ်းယူႇလႂ်ၼႆၵေႃႈ ၽႂ်ဢမ်ႇႁူႉ။ ပေႃးဝႃႈ ႁဵတ်းထၢတ်ႈယဝ်ႉသေ လူႇတၢၼ်းယၢတ်ႇၼမ်ႉယဝ်ႉၵွၼ်ႇ ၵူၼ်းတင်းလၢႆ ၸင်ႇဢွၼ်ၵၼ် ၶုၵ်းၸႂ်လႆႈသေ ဢွၼ်ၵၼ် ထၢမ်ႁႃမၼ်းယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၽွင်းၼၼ်ႉ မၼ်းဢမ်ႇမီးယဝ်ႉ။ ၵမ်းၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈရႁၢၼ်း ၸင်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ ပူႇထဝ်ႈၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၸဝ်ႈၶုၼ်ဢိၼ်း ၽၢၼ်ႇပဵၼ်ပူႇထဝ်ႈသေ မႃးၸွႆႈၼႆလႄႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းတင်းၼမ် ဢွၼ်ၵၼ် ယုမ်ႇယမ်လိူဝ်ႁႅင်း တမ်ႈတီႈ ၼိူဝ်ထၢတ်ႈႁူဝ်လိုင်းၼႆႉ ၵူႈသိုပ်ႇၵူႈပၢၼ် လွင်ႈဝႃႈ ပဵၼ်ထၢတ်ႈ ၸဝ်ႈၶုၼ်ဢိၼ်း ဢွၼ်တႄႇၼႆယူႇ။

ဝၢႆးသေ တၢင်ႇၸွင်ႈ (တၢင်ႇထီး)ထၢတ်ႈယဝ်ႉ ဢမ်ႇႁိုင်ဢမ်ႇၼၢၼ်း ၽူၼ်လူင် လူမ်းလူင် တူၵ်းလူင်းမႃး ႁၢဝ်ႈႁၢဝ်ႈႁႅင်းႁႅင်း ၼင်လိၼ်မိူင်း သၼ်ႇႁွၼ််ႈၶွၼ်းဝႆ မိူၼ်ၼင်ႇ မၢၵ်ႇႁိၼ်တၢၵ်ႇၶိုဝ်းၵၼ်ဝႆႉယူႇ။ ၸဝ်ႈရႁၢၼ်းၵေႃႈ ၼွၼ်းဢမ်ႇလပ်းလႄႈ ၸင်ႇလုၵ်ႉမႃး ဢဝ်မွၵ်ႇၼမ်ႉၽႆးတဵၼ်း လူႇတၢၼ်းသေ တိူင်ႇၵၢဝ်ႇယွၼ်းသူး ယႃႇပေႁႂ်ႈ ထၢတ်ႈႁူဝ်လိုင်း ပဵၼ်သင်သေပိူင်ၼႆယူႇ။ ပေႃးႁဵတ်းၼၼ်ယဝ်ႉၵေႃႈ ၵိုင်ႉၵၢင်ႉတဵတ်ႇယဵၼ်ၵႂႃႇ ၵူႈၽၢႆႇၵူႈပႃႈယဝ်ႉ။

ထိုင်မိူင်းလႅင်းမႃး ၸဝ်ႈရႁၢၼ်း မႆႈၸႂ်သေ ယူႇတီႈဝတ်ႉမၼ်းၸဝ်ႈ ၽၢႆႇႁွင်ႇၼၼ်ႉ လွမ်တူၺ်းၵႂႃႇ ထၢတ်ႈႁူဝ်လိုင်း ဢၼ်မီးဝႆႉၽၢႆႇၸၢၼ်းၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ် ပူႇထဝ်ႈၵေႃႉဢွၼ်တႄႇြၽႃးၼၼ်ႉ မႃးမီးဝႆႉယူႇ တီႈထၢတ်ႈယဝ်ႉ။ ပူႇထဝ်ႈ ၸင်ႇမႃး ဝႆႈသႃၸဝ်ႈသေ လၢတ်ႈၼဝႄႃႈ ̒̒မိူဝ်ႈဝႃး ၶုၼ်ၼၵႃးၶဝ် ၶႂ်ႈမႃးပၢင်းဢဝ် ထၢတ်ႈႁူဝ်လိုင်းၼႆႉ မိူဝ်းဝႆႉ မိူင်းၼၵႃးၶဝ်ၼႆလႄႈ ၶဝ်ဢၢၼ်းမႃး လူမ်ႇဢဝ် ၼင်လိၼ်မိူင်းၵႂႃႇၼႆယူႇ။ ၸဝ်ႈရႁၢၼ်း ၸင်ႇထၢမ်ဝႃႈ ၼင်ႇႁိုဝ် ၶဝ်တေဢမ်ႇၸၢင်ႈမႃးဢဝ်လႆႈၼၼ်ႉ တေလႆႈႁဵတ်းႁိုဝ်ၼႆလႄႈ ပူႇထဝ်ႈ ၸင်ႇတွပ်ႇဝႃႈ တီႈတိၼ်ၶူဝ်လႆၼၼ်ႉ တေလႆႈႁဵတ်းဝႆႉ ႁၢင်ႈၵႃလူၼ်ႇၼႆသေ တူဝ်မၼ်း ဢွၼ်ပိူၼ်ႈႁဵတ်းႁၢင်ႈၵႃလူၼ်ႇ ယဝ်ႉၵႂႃႇဝၼ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။ တႄႇဢဝ်ၼၼ်ႉမႃး ၶုၼ်ၼၵႃးၶဝ်ၵေႃႈ တေႃႈဢမ်ႇၸၢင်ႈမႃး ယႃႉထၢတ်ႈႁူဝ်လိုင်းထႅင်ႈယဝ်ႉ။ (တီႈႁိမ်းၽၢႆႇၸၢၼ်းတိၼ်လွႆ ၽၢႆႇၼႃႈ ႁုၼ်ႇႁၢင်ႈၵႃလူၼ်ႇၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ် လွႆးလိၼ်ပဵၼ်ႁွင်ႈဝႆႉသေ ဢၼ်ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ႁွႆးၼၵႃးၶဝ် ဢၢင်ႈမႃး လူမ်ႇဢဝ် ထၢတ်ႈၵွင်းမူးႁူဝ်လိုင်းၼႆယဝ်ႉ)။

ႁၢင်ႈၽၢင်ထၢတ်ႈႁူဝ်လိုင်း

ထၢတ်ႈႁူဝ်လိုင်းၼႆႉ တႄႇတင်ႈႁဵတ်းမႃး ပီလိူၼ်ဝၼ်းယၢမ်း ဢၼ်လႂ်ၼႆ ဢမ်ႇႁူႉလႆႈ တႅတ်ႈၼႅတ်ႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ မၼ်းပဵၼ် ၸဝ်ႈၶုၼ်ဢိၼ်ႈၵေႃႉဢွၼ်တႄႇၼႆ ယုမ်ႇယမ်ဝႆႉၼင်ႇၼႆယဝ်ႉ။ ပိူင်လူင်မၼ်းတႄႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ဢဝ်လုမ်ႇထၢတ်ႈ ၵွၵ်းႁူဝ်ၶုၼ်လိင်း လႄႈ ထၢတ်ႈၵႅဝ်ႈြၽႃး ထႃႇပၼႃႇဝႆႉၼႂ်းမၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်လၢၵ်ႇလၢႆး ထၢတ်ႈႁူဝ်လိုင်း ဢၼ်ၼိုင်ႈတႄႉ တီႈၵၢင်ၵွင်းမူးၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ၽၵ်းတူၵႅဝ်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈသေ မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇၵွၼ်ႇ ပေႃးဝႃႈ ထိုင်မႃး လိူၼ်သီႇမႂ်ႇၼႆ ၽၵ်းတူၵႅဝ်ႈၼၼ်ႉ ပိုတ်ႇမႃး လွႆးလွႆး၊ ပေႃးထိုင်လိူၼ်သီႇမူၼ်းၵေႃႈ ႁူးၽၵ်းတူၵႅဝ်ႈ ပိုတ်ႇၵႂႃႇတိူၵ်ႈတိူၵ်ႈၼႆယဝ်ႉ။ ပေႃးဝႃႈ ပွႆးဝၢႆးယဝ်ႉ လိူၼ်သီႇလွင်ႈၵႂႃႇၵေႃႈ ၽၵ်းတူၵႅဝ်ႈၼၼ်ႉ ၶိုၼ်းဢိုတ်းၵႂႃႇ ၼို်င်ႈဝၼ်းၼိုင်ႈဢိတ်းသေ ပေႃးထိုင် လိူၼ်သီႇလပ်းၵေႃႈ ၶိုၼ်းႁပ်းတၼ်ၵႂႃႇၼႆယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၸိူဝ်းမႃး ပွႆးလိူၼ်သီႇၶဝ် ဢွၼ်ၵၼ် ဢဝ်ငိုၼ်းမဵတ်ႉယွႆႈလႄႈသင်၊ ပီႇႁူသႅင်ပီႇႁူၶမ်း မၢၵ်ႇတုမ်ႇၶမ်း ၸိူဝ်းၼႆႉ ဝိုတ်ႉသႂ်ႇ ၼႂ်းႁူးၽၵ်းတူၵႅဝ်ႈသေ လူႇတၢၼ်းၵႂႃႇယဝ်ႉ။

ၶွပ်ႇတိၼ်ထၢတ်ႈတႄႉ ပဵၼ်သီႇၸဵင်ႇသေ တၢင်းယၢဝ်းမီး သိပ်းႁႃႈသွၵ်ႇပၼ်ႇမူၼ်း သုင်ၼိုင်ႈသွၵ်ႇယဝ်ႉ။ တၢင်းသုင်ထၢတ်ႈတႄႉ တေမီးမွၵ်ႈ သၢဝ်းသွၵ်ႇ။ ပဵၼ်ႁၢင်ႈထၢတ်ႈၵွင်းမူးတႆးသေ ထီးၵွင်းမူးၵေႃႈ ပဵၼ်ထီးသၢမ်သိပ်းပၢႆဢဵတ်းၸၼ်ႉ ထီးတႆးၼင်ႇၵဝ်ႇ။ တီႈသုင်မွၵ်ႈၵၢင်ၵွင်းမူးၼၼ်ႉတႄႉ သီႇၸဵင်ႇမၼ်း မီးဝႆႉ ၵွင်းမူးၵႅမ်ၼိုင်ႈၽၢႆႇၼိုင်ႈသူႇ။ ထၢတ်ႈႁူဝ်လိုင်းၼႆႉ မီးႁူဝ်ႉဢုတ်ႇသွင်ၸၼ်ႉ လွမ်ႉႁွပ်ႇဝႆႉ။ တီႈႁူဝ်ႉၽၢႆႇၼႂ်းၼၼ်ႉ တီႈသီႇၼႃႈသီႇၽၢႆႇမၼ်း မီးဝႆႉ ထၢတ်ႈၵွင်ႈမူးလိုင်ႇ ၼိုင်ႈၽၢႆႇၼိုင်ႈသူႇ။ လႆႈမူၼ်ႉၶဝ်ႈၵႂႃႇ တႂ်ႈလိုင်ႇထၢတ်ႈၵွင်းမူးၼၼ်ႉသေ ၸၢင်ႈၶဝ်ႈၵႂႃႇဝႆႈသႃ ထၢတ်ႈႁူဝ်လိုင်း ၸမ်ၸမ်ယဝ်ႉ။ ႁူဝ်ႉၸၼ်ႉၼွၵ်ႈ ၸၼ်ႉၼႂ်း ၼိုင်ႈၽၢႆႇ တေယၢၼ်ၵၼ် မွၵ်ႈသၢမ်ဝႃး။ ႁူဝ်ႉဢုတ်ႇ ၸၼ်ႉတၢင်းၼႂ်းၼၼ်ႉ တိၼ်မၼ်း ႁဵတ်းၼၵႃးၵွတ်ႇဝႆႉ ၵူႈၼႃႈသေ တီႈလိုင်ႇႁူးၶဝ်ႈၼၼ်ႉ ၼိုင်ႈၽၢႆႇမီးဝႆႉ ႁင်ႈသၢင်ႇသီႈသွင်တူဝ်။ ႁၢင်ႈမွၵ်ႇၼွၼ်းၶိူဝ်း မွၵ်ႇၽၵ်းပႅၼ်ႈ ဢၼ်တႅမ်ႈဝႆႉ ၸွမ်းထၢတ်ႈ ၸွမ်းႁူဝ်ႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ လၢႆးမိုဝ်းမၼ်း ၶႅမ်ႉလႅပ်ႈလီသေ တေလႆႈဝႃႈ ပဵၼ်ႁၢင်ႈလၢႆးမိုဝ်း မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇၼႆယူႇ။ Architecture လၢႆးမိုဝ်းတႆး ဢၼ်မီးတီႈ ထၢတ်ႈႁူဝ်လိုင်းၼၼ်ႉ သင်ဝႃႈ လဵပ်ႈႁဵၼ်းတူၺ်းလီလီသေ တႅမ်ႈပဵၼ် လိၵ်ႈၽိုၼ်ပွင် (Thesis) ၸိုင် ယင်းတေၸၢင်ႈလႆႈ ၸုမ်ႈ Ph.D လူးၵွၼ်ႇ။

ထၢတ်ႈႁူဝ်လိုင်းၼႆႉ မိူၼ်ထၢတ်ႈ ဢၼ်ၵေႃႇတင်ႈဝႆႉ ၼိူဝ်ၵွင်လင်ၸၢင်ႉသေ ၸၢင်ႉသိပ်းသွင်တူဝ် ဢဝ်လင်ၶဝ် တဵင်ႇထၢတ်ႈဝႆႉယဝ်ႉ။ ၼႂ်းဝူင်ႈၵၢင် ၸၢင်ႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ႁၢင်ႈၶုၼ်ၽီ ႁၢင်ႈၼၢင်းၽီ ၵူႈပိူင်ပိူင်သေ ပဵၼ်ႁၢင်ႈၽူတ်ႉဝႆႉ။ ထၢတ်ႈႁူဝ်လိုင်းၼႆႉ မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇ ဢဝ်ႁၵ်ႉတႃးသေ တဵၵ်းၶမ်းဝႆႉ ငဝ်ႈတေႃႇပၢႆယဝ်ႉ။ ပီ ႒႐႐႒ ၼၼ်ႉတႄႉ ၸဝ်ႈသိၼ်ထမ်းဝုၼ်းၸုမ်ႉ ဢဝ်ၶႅပ်းတွင်း မႃးတွၵ်ႇၸပ်းသေ တဵၵ်းၶမ်းဝႆႉ ၸိူင်ႉၼင်ႇ ထၢတ်ႈမိူင်းယွင်း မိူင်းထႆးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၽၢႆႇႁွင်ႇ ထၢတ်ႈႁူဝ်လိုင်းၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ၼမ်ႉမေႃႇတိပ်ႉ (ၼမ်ႉမေႃႇၽီ) လုၵ်ႈၼိုင်ႈသေ ၵူၼ်းၵမ်ႉၼမ် ယုမ်ႇယမ်ဝႃႈ ပဵၼ်ယႃႈယႃလီ ၵူႈပိူင် ဢဝ်ၶၢတ်ႈတႃၵေႃႈ တႃလႅင်း ဢတ်ၶၢတ်ႈႁူၵေႃႈ ႁူလႅင်းၼႆယဝ်ႉ။ ၸဵမ်မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇ ၽၢႆႇၸၢၼ်းထၢတ်ႈၼႆႉ မီးဝႆႉ ဝတ်ႉၽြႃးလူင် လင်ၼိုင်ႈ ပဵၼ်ဝတ်ႉမုင်းလိၼ်ၶေႃသေ ထိုင်မႃး ပီ ႒႐႑႒ ၸုမ်းၸဝ်ႈသၢႆၾႃႉၶဝ် ဢွၼ်ႁူဝ်သေ ၶိုၼ်းမႄႈမုင်းလဵၵ်း မႄးႁဵတ်းၶိုၼ်းၵုမ်းၶိုၼ်း ႁႂ်ႈပဵၼ်ဝတ်ႉမႂ်ႇယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်းဝတ်ႉၼၼ်ႉ လၢႆးမိုဝ်းၵဝ်ႇၵႄႇ မီးဝႆႉတင်းၼမ်။ လႆႈႁၼ် မီးဝႆႉ ႁေႃထမ်းႁၢင်ႈလီ သွင်ႁေႃ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ တိူၵ်ႈပိၵၢတ်ႈ (တိူၵ်ႈဢၼ်သႂ်ႇပပ်ႉလိၵ်ႈပပ်ႉထမ်း) တင်းၼမ်။ တိူၵ်ႈပိတၵၢတ်ႈၼၼ်ႉ ပဵၼ်တိူၵ်ႈမႆႉသေ လႆႈႁၼ်ၶႅၵ်းဝႆႉ ႁၢင်ႈတူဝ်း၊ ႁၢင်ႈၼူၵ်ႉၵိင်ၵရႃႇ၊ ႁၢင်ႈၼူၵ်ႉႁၢင်းသႃႇ၊ ႁၢင်ႈၼၢင်းဝသုၼ်ႇတရီႇလႂ် ၸိူဝ်းၼႆႉ ႁွႆးမိုဝ်းၶႅမ်ႉလႅပ်ႈတႄႉတႄႉ။ ပပ်ႉလိၵ်ႈ ၽိုၼ်ပေႇ ၽိုၼ်ထမ်း ဢၼ်ၵဝ်ႇၵေႇ မီးတင်းၼမ်သေ သႂ်ႇဝႆႉ ၼႂ်းတိူၵ်ႈ။ မၢင်ၸိူဝ်ႈၵေႃႈ ၵဝ်ႇသဝ်ႈဝဝ်းမွင်ႇ။ ပပ်ႉၸေႈသႃမၢင်ၸိူဝ်းၵေႃႈ ၽင်ႉယွၵ်း။ လၢႆးၵုမ်းထိင်း ၶိူင်ႈၶူဝ်းၵဝ်ႇၼႆႉ ပီႈၼွင်ႉတႆးႁဝ်း တိုၵ်ႉလူဝ်ႇတင်းၼမ်။

ၶူဝ်းၵဝ်ႇၶူဝ်းမွၼ်ၼႆႉ ႁဝ်းႁဵတ်းဢဝ် မႂ်ႇမႂ်ႇဢမ်ႇလႆႈ။ ၼိုင်ႈၵဝ်ႇၵႄႇ ၼိုင်ႈၵႃႈၶၼ်ယႂ်ႇၼႆ လူဝ်ႇလႆႈႁူႉဝႆႉယူႇ။ ၵူၼ်းမၢင်ၸိူဝ်း ၵူၺ်းၶႂ်ႈတူၺ်းဝႃႈ ႁႂ်ႈႁၢင်ႈလီတႃၼႆသေ လၢႆးမိုဝ်းၵဝ်ႇမၢင်ၸိူဝ်း ဢဝ်ၼမ်ႉယႃႈၶမ်း တႃးပႅတ်ႈ၊ ဢဝ်ထုၼ်လုၺ်ႉတႃးပႅတ်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵႃႈၶၼ် ၶူဝ်းၵဝ်ႇၵႄႇ တူၵ်းၵႂႃႇတႄႉတႄႉ။ တီႈဝတ်ႉတီႈၵျွင်း မၢင်တီႈ ၶဝ်မီးဝႆႉ ႁုၼ်ႇႁၢင်ႈ ၽြႃးတွင်းမိူဝ်ႈၵွၼ်ႇသေတႃႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ ၵူဝ်ပိူၼ်ႈမႃးဢဝ်ၵႂႃႇၼႆသေ ဢဝ်ၼမ်ႉယႃႈၶမ်း မႃးလုၺ်ႉတႃးပႅတ်ႈလႂ်ၵေႃႈ ႁဵတ်းယဝ်ႉ။ ဢၼ်ၼၼ်ႉ မိူၼ်ၼင်ႇ ယႃႉပႅတ်ႈ ၵႃႈၶၼ်လၢႆးမိုဝ်းၵဝ်ႇယဝ်ႉ။ မၢင်ၸိူဝ်း သမ်ႉဝႃႈ ႁုၼ်ႇႁၢင်ႈတွင်းၼႆႉ မၼ်းဢမ်ႇသႂ်လီၼႆသေ ဢဝ်သူမ်ႈဢဝ်ယႃႈယႃ မႃးပွတ်ႈထူဝ်းပႅတ်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ မိူၼ်ၼင်ႇ လၼ်ႇပႅတ်ႈ ၵႃႈၶၼ်လၢႆးမိုဝ်းၵဝ်ႇၵႄႇႁဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်ႁဝ်း ထုၵ်ႇလီတွင်းဝႆႉၼၼ်ႉတႄႉ ̒̒ဢၼ်မႂ်ႇၼႆႉ ႁဵတ်းဢဝ် မႂ်ႇမႂ်ႇလႆႈယူႇသေတႃႉ ဢၼ်ၵဝ်ႇၼႆႉ ႁဵတ်းဢဝ်မႂ်ႇမႂ်ႇတိုၼ်းဢမ်ႇလႆႈ̓̓ၼႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ႁႂ်ႈမေႃႁူႉၸၵ်း ၵႃႇၶၼ် ၶူဝ်းၵဝ်ႇၶူဝ်းမွၼ်သေၵမ်း။

တီႈဝူင်ႈၵၢင် ထၢတ်ႈလႄႈ ဝတ်ႉၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ၶူဝ်လႆယၢဝ်းလူင် ပုၼ်ႈတႃႇ ၶိုၼ်ႈၵႂႃႇဝႆႈထၢတ်ႈႁူဝ်လိုင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈ ၶူဝ်လႆၼႆႉ ၶႅပ်းမၢၵ်ႇႁိၼ်သၽႃႇဝ ၶပ်ႉဝႆႉ သိၵ်ႈမၼ်း ဢမ်ႇၽဵင်ႇၵၼ်။ ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ (ပီ ႒႐႑႓) ၼႆႉတႄႉ ဢဝ်လိၼ်ပုၼ်သိူဝ်ႇဝႆႉ ၶႅမ်ႉလႅပ်ႈၽဵၵ်ႇၵၼ်သေ မီး ႕႔ သိၵ်ႈ။ တၢင်းယၢဝ်းမီး ႖႘ သွၵ်ႇ။ တီႈငဝ်ႈၶူဝ်လႆၼၼ်ႉတႄႉ လႆႈႁၼ် ႁၢင်ႈၵႃလူၼ်ႇ ၶိုၵ်ႉတွၼ်း ၼိုင်ႈၽၢႆႇသွင်တူဝ် တႃႇတေ ႁႄႈၵင်ႈ ၽေးၶဵၼ်ၼၵႃး တႃႇတေ မႃးလူမ်ႇဢဝ် ထၢတ်ႈၼၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။ ၽၢႆႇလင်ၵႃလူၼ်ႇ တီႈႁၢဝ်းလူင် ၶူဝ်လႆၼၼ်ႉတႄႉ ႁဵတ်းပဵၼ် တူဝ်ၼၵႃးယၢဝ်းလူင် ၼိုင်ႈၽၢႆႇ သွင်တူဝ် ပူၵ်းႁၢင်မၼ်း ၶို်ၼ်ႈၵႂႃႇၸူး ၽၢႆႇထၢတ်ႈပုၼ်ႉ။ ၵွၵ်းႁူဝ်ၼၵႃးတႄႉ ဢမ်ႇမိူၼ်ၼၵႃးမၢၼ်ႈ ဢၼ်မီးႁွၼ် ပူၵ်းတင်ႈသေ မိူၼ်ႁူဝ်ၼၵႃးၶႄႇ ၼၵႃးၸိင်ႇၵႃႇပူႇၼၼ်ႉဝႆႉယဝ်ႉ။ တီႈပၢႆၶၢင်ႈ ၶူဝ်လႆၼၼ်ႉတႄႉ မီးဝႆႉ တုမ်ႇမူဝ်ၶိုၵ်ႉတွၼ်း ၼိုင်ႈၽၢႆႇၼိုင်ႈတုမ်ႇ။ ပေႃးလုၵ်ႉတီႈတႂ်ႈသေ ယၢင်ႈၶိုၼ်ႈၶူဝ်လႆၵႂႃႇ ဢမ်ႇၵိုတ်း ဢမ်ႇလိုဝ်ႈ တေႃႇပေႃးႁွတ်ႈထိုင် ပၢႆမၼ်းၸိုင် ၶႃၵေႃႈ ပေႃးၶႂ်ႈၶႅင် သဵင်ထူၺ်ႈၸႂ်ၵေႃႈ ပေႃးမေႃးႁေႃးႁႄးႁႄးမႃးယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပေႃးဝႃႈ ႁွတ်ႈထိုင် တီႈၼိူဝ်သေ ၶိုၼ်းမုင်ႈလူင်းမႃးၼႆ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ တီႈမုင်ႈယဵမ်ႈ ႁၢင်ႈလီၼႃႇ သမ်ႉလႆႈမုင်ႈႁၼ်ပႃး ၼမ်ႉၶူင်းမီးဝႆႉ တီႈတိၼ်လွႆၵႆၵႆ၊ လႆႈမုင်ႈႁၼ် လွႆၽၢႆႇပုၼ်ႉ လႆႈမုင်ႈႁၼ် ၸိူဝ်းတိၼ်လွႆၸိူဝ်းၼၼ်ႉလႄႈ ႁိူဝ်ႉပေႃးႁၢႆၵႂႃႇယူႇၵမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။

ပွႆးလိူၼ်သီႇ ႁူဝ်လိုင်း

         ပွႆးမူၺ်ႇတေႃႇႁူဝ်လိုင်းၼႆႉတႄႉ ပဵၼ်ဝၼ်းလိူၼ်သီႇမူၼ်းယဝ်ႉ။ တႄႇဢဝ် လိူၼ်သီႇမႂ်ႇၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၶၢႆၶူဝ်းၶဝ် ဢွၼ်ၵၼ် ၽႅဝ်မႃး ယွတ်းယွတ်းယႅတ်းယႅတ်းသေ မႃးႁႅၼ်းသုမ်ႉတၢင်းၶၢႆၶဝ်ယူႇ။ မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ တၢင်းလေႃႉတၢင်းရူတ်ႉတၢင်းၵႃး ဢမ်ႇမီးလႄႈ ၵူၼ်းၸိူဝ်းမႃးဝႆႉၽြႃးၶဝ် လႆႈပၼ်ၶၢဝ်းယၢမ်းသေ ပႆမႃးတႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈယူႇ။ မၢင်ၸိူဝ်းၵေႃႈ ၶီႇႁိူဝ်းလတ်းၼမ်ႉၸႅဝ်ႈသေ မႃးဝႆႈၽြႃး။ တႃႇတေမႃးဝႆႉမူၺ်ႇတေႃႇႁူဝ်လိုင်း ၼၼ်ႉ ၶႂ်ႈလုၵ်ႉတၢင်းတူၵ်းမႃးၵေႃႈယဝ်ႉ ၶႂ်ႈလုၵ်ႉတၢင်းဢွၵ်ႇမႃးၵေႃႈယဝ်ႉ လွင်ႈဢၼ်လႆႈပႆၶိုၼ််ႈလွႆ လူင်းလွႆၶူင်းလူင် ၼၼ်ႉ မၼ်းဢမ်ႇငၢႆႈငၢႆႈ။ လွႆၶူင်းလူင်ၼႆႉ ယႃႇပေၽူမ်ႈဝႃႈၶိုၼ်ႈလွႆ၊ တေႃႈၵႃႈ ပႆလူင်းၵူၺ်းၵေႃႈ ၼမ်ႉႁိူဝ်ႇပေႃးယွႆႉၸိုၵ်ႉၸိုၵ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးပႆၶိုၼ်ႈလွႆၶူင်းတႄႉ တေလႆႈဝႃႈ မၢင်တီႈၼႆႉ လွႆလႄႈ တင်းၼႃႈၽၢၵ်ႇပဵင်းၵၼ်ၵွႃႇယဝ်ႉ။ (ပွင်ႇဝႃႈ လွႆသုင်ၼႃႇၼႆယဝ်ႉ)။

ပီၶရိတ်ႉ8.4.2000 ၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၸဝ်ႈသိၼ်ထမ်းဝုၼ်းၸုမ်ႉ တေမႃးဝႆႈထၢတ်ႈႁူဝ်လိုင်းၼႆလႄႈ ပေႃႈဢွၵ်ႇၶမ်းၶွင်ႇ ၸင်ႇသင်ႇသိုဝ်ႉမႃးႁိူဝ်းၸၢၵ်ႈလမ်းၼိုင်ႈ တီႈၼွင်ႁၢႆးယႃႈ (ၼွင်ဢၢင်းလေး) သေ ဢဝ်မႃးၸၢမ်းႁေႃႈတူၺ်း တီႈၼႂ်းၼမ်ႉၶူင်းယဝ်ႉ။ လႆႈတႄႇႁွင်ႉ မၢၼ်ႈၼွင် ဢူးတဵင်းလႅင်ႇ မႃးဢွၼ်ႁေႃႈယဝ်ႉ။ 11.4.2000 ၸဝ်ႈသိၼ်ထမ်းဝုၼ်းၸုမ်ႉ ႁွတ်ႈမႃးသေ ႁိူဝ်းလမ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ လုၵ်ႉတီႈ တႃႈဝၢၼ်ႈဢိင်သေ တၢင်ႇဢဝ် ၸဝ်ႈသိၼ်ထမ်းဝုၼ်းၸုမ်ႉ ၶိုၼ်ႈမိူဝ်းၸွမ်း ၼမ်ႉၶူင်း တေႃႇႁွတ်ႈထိုင် တႃႈႁူဝ်လိုင်းယဝ်ႉ။ ဝၼ်းၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈသိၼ်ထမ်းဝုၼ်းၸုမ်ႉ သုင်းသွမ်းဝၼ်း ၼိူဝ်ႁိူဝ်းသေ ယၢတ်ႇၼမ်ႉပၼ် ၸဝ်ႈၶမ်ႈၶွင်ႇ မႄႈဢွၵ်ႇၼၢင်းတၢၼ်းၶဝ်ၵႂႃႇယဝ်ႉ။  တႄႉဢဝ် ၼၼ်ႉမႃး လွင်ႈဝႃႈ ႁိူဝ်းၸၢၵ်ႈ ၸႂ်ႉလႆႈၼႂ်းၼမ်ႉၶူင်းယူႇၼႆလႄႈ ၸင်ႇဢွၼ်ႇၵၼ်သိုဝ်ႉမႃးၸႂ်ႉၼမ်မႃးယူႇယဝ်ႉ။ ပီ 28.1.2005 ၼႆႉ ၸုမ်းသိုၵ်းတႆး ၸုမ်းၸဵတ်း ထုၺ်တၢင်း ၵႂႃႇၽၢႆႇၶမ်းယူမ်းသေ ႁွတ်ႈထိုင်လႆႈ တီႈတႃႈႁူဝ်လိုင်း ၽၢႆႇဢွၵ်ႇၶူင်းယဝ်ႉလႄႈ တႃႇတေၵႂႃႇႁူဝ်လိုင်းၼၼ်ႉ ၶၢဝ်းတၢင်းမၼ်း ဢမ်ႇပေႃးၸိူင်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးလုၵ်ႉၵႃလိၵႂႃႇ ၸွမ်းတၢင်းၵႃး ၵႂႃႇတၢင်းၶမ်းယူမ်းၼၼ်ႉၸိုင် လႆႈႁေႃႈၵႃး မွၵ်ႈ ၼိုင်ႈမွင်းသေ ႁွတ်ႈၽႅဝ်ႁူဝ်လိုင်းယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ တၢင်းတိုၵ်ႉၵႅပ်ႉ လွႆသုင်လွႆၸၼ်းဝႆႉတႄႉတႄႉလႄႈ ၵႃးၵေႃႈ လူဝ်ႇပဵၼ်ၵႃးၾူဝ်းဝီး၊ လူဝ်ႇပဵၼ်ၵႃးဢၼ်မီး ႁၢႆးၵီႇယႃႇ၊ ၵေႃႉႁေႃႈရူတ်ႉၵႃးၵေႃႈ လူဝ်ႇၵတ်ႉၶႅၼ်ႇယဝ်ႉ။ ၶၢဝ်းၽူၼ်တႄႉ တၢင်းသဵၼ်ႈၼႆႉ တေဢမ်ႇၸၢင်ႈၶိုၼ်ႈလူင်း။ ပေႃးလုၵ်ႉၵႃလိ ၶီႇၵႃးၵွႃႇတီႈ တႃႈဝၢၼ်ႈဢိင်သေ သိုပ်ႇၶီႇႁိူဝ်းၸၢၵ်ႈၵႂႃႇၸိုင် လႆႈၶီႇၶိုၼ်ႈၵႂႃႇ မွၵ်ႈ ၼိုင်ႈမွင်းပၢႆ သီႇသိပ်းႁႃႈမိၼိတ်ႉ။ ပေႃးၶီႇႁိူဝ်းလူင်းမႃးတႄႉ မွၵ်ႈၼိုင်ႈမွင်းၶိုင်ႈယဝ်ႉ။ တႃႈဝၢၼ်ႈဢိင်ၼႆႉ မီးၽၢႆႇၼိူဝ် ၶူဝ်တႃႈၵေႃႈ မွၵ်ႈလၵ်းၼိုင်ႈ။ လုၵ်ႉတီႈ တႃႈဝၢၼ်ႈဢိင်ၵေႃႈ မုင်ႈႁၼ်လႆႈ ၶူဝ်တႃႈၵေႃႈယူႇ။

တာကော် တံတား အပေါ်ဘက်ရှိ သံလွင်မြစ် ၼမ်ႉၶူင်း ၽၢႆႇၼိူဝ် ၶူဝ်တႃႈၵေႃႈ

ၼမ်ႉၶူင်းၼႆႉ လႆၸႅဝ်ႈၼႃႇ။ ၼမ်ႉမၼ်းၵေႃႈ ၵတ်းတႄႉၵတ်းဝႃႈ။ ၸွမ်းၽင်ႇၶူင်း တီႈႁၢတ်ႇသၢႆးမီးၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ် ပိူၼ်ႈမႃးသေးၶမ်းဝႆႉယူႇ။ ယၢမ်းလဵဝ် မၢင်တီႈ လႆႈႁၼ် ဢဝ်ၸၢၵ်ႈသေ မႃးၶုတ်းၶမ်းၸွမ်းၼမ်ႉၶူင်းၵေႃႈ လႆႈႁၼ်ဝႆႉၽွင်ႈယဝ်ႉ။

မိူဝ်ႈပီ ႒႐႐႗ ၼၼ်ႉ ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ယၢမ်ႈလုၵ်ႉတီႈ တႃႈဝၢၼ်ႈဢိင်သေ ၶီႇႁိူဝ်း မႃးဝႆႈထၢတ်ႈႁူဝ်လိုင်း ပွၵ်ႈၼိုင်ႈယူႇ။ ပေႃးၶီႇႁိူဝ်း ၶိုၼ်ႈလူင်းၸွမ်း ၼမ်ႉၶူင်းၼႆ မၢၵ်ႇႁိၼ်ႁိမ်းၽင်ႇၶူင်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၸၼ်ႉပဵၼ်ၸၼ်ႉဝႆႉ လီယဵမ်ႈလီတူၺ်းတႄႉတႄႉ။ ဢွင်ႈတီႈၼိုင်ႈ လႆႈႁၼ်ပဵၼ် မၢၵ်ႇႁိၼ်ၽႅပ်ႉမိူၼ်ၵွမ်ႇသွင်လုၵ်ႈ ၶၢင်းၵၼ်ဝႆႉလႄႈ ၵူၼ်းႁိမ်းႁွမ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ လၢတ်ႈၼဝႄႃႈ ပဵၼ်ၵွမ်ႇၶုၼ်သၢမ်လေး လႄႈ ၼၢင်းဢုပဵမ်ႇၼႆၵေႃႈဝႃႈယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ မၢၵ်ႇႁိၼ် ဢၼ်ၼမ်ႉထွင်းၵိၼ်ၵႂႃႇ ပီယၢဝ်းၶၢဝ်းႁိုင်ၼၼ်ႉၵေႃႈ လီတူၺ်းဝႆႉ ႁၢင်ႈလီဝႆႉယူႇပိူင်ၼိုင်ႈ။ မၢင်ဢၼ်ၵေႃႈ မိူၼ််ႁၢင်ႈၸၢင်ႉ ႁၢင်ႈၵူႈပိူင်ပိူင် မီးတင်းၼမ်ယဝ်ႉ။ ထိုင်မႃး ပီ ႒႐႑႓ လိူၼ်မၢတ်ႉ ႑႔ ဝၼ်းၼႆႉတႄႉ ၸၢႆးၶမ်းလူႇ (လုၵ်ႈၸၢႆးၸဝ်ႈၶမ်းၶွင်ႇ) ဢဝ်ၵႃး ၸွမ်းသူင်ႇလႄႈ လႆႈလတ်းၵႂႃႇတၢင်း ၶမ်းယူမ်းသေ ႁွတ်ႈထိုင် ႁူဝ်လိုင်း ပွၵ်ႈၵမ်းသွင်ယဝ်ႉ။ မူၺ်ႇတေႃႇႁူဝ်လိုင်းၼႆႉ ယူႇတီႈၵႆလွမ်မုင်ႈႁၼ် ၵူၺ်းၵေႃႈ ၼႂ်းၸႂ်ပေႃးသိူဝ်း ပေႃးၵတ်းယဵၼ်ဝႆႉၵမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။ ပေႃးလႆႈၵႂႃႇ ႁွတ်ႈၸမ်သေ ဝႆႈသႃၼႆၸိုင် ၶႅၼ်းႁႃတီႈဝႃႈ ဢမ်ႇမီးယဝ်ႉ။ ပီႈၼွင်ႉတႆးႁဝ်း ဢွၼ်ၵၼ်မႃးဝႆႈ ထၢတ်ႈမူၺ်ႇတေႃႇႁူဝ်လိုင်းသေၵမ်း။

တူဝ်ၸႂ် သွင်ပိူင် ႁႂ်ႈၵတ်းၸိုၼ်ႈယဵၼ်ၸႂ်သေၵမ်း

ၸဝ်ႈသုၶမ်း (တၢင်ႉယၢၼ်း)