ၵၢၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်းၼႂ်းမိူင်းတႆးၼႆႉ ပိူင်လူင်းမၼ်းမီး 3 သႅၼ်း
1. ၵၢၼ်ၼႃး
2. ၵၢၼ်ႁႆႈ
3. ၵၢၼ်သူၼ်
1. ၵၢၼ်ၼႃး - ၸွမ်းထုင်ႉသၢပ်ႇမႄႈၼမ်ႉဢွၼ်ႇၼမ်ႉလူင်ၼႆႉ ႁဵတ်းၼႃႈၵမ်ႈၼမ်၊ မၢင်တီႈပဵၼ်ၼႃးၼမ်ႉၾႃႉ ၼမ်ႉၾူၼ်၊ မၢင်တီႈၵေႃႈပဵၼ် ၼႃးလႅင်ႉ ၼမ်ႉမိူင်ၾၢႆ။
တီႈဢၼ်လႆႈၼမ်ႉႁူၺ်ႈၼမ်ႉႁွင်ႈ၊ ၼမ်ႉၾၢႆၼၼ်ႉ မၢင်တီႈၽုၵ်ႇၶဝ်ႈလႆႈသွင်ႁူင်း။ ၵူၺ်းၵႃႈၵမ်ႈၼမ် ၽုၵ်ႇၶဝ်ႈလႆႈ ႁူင်းလဵဝ် ၵူၺ်း။ ပေႃးႁဵတ်းၼႃးယဝ်ႉ သိုပ်ႇၽုၵ်ႇၽၵ်းမီႇ၊ ထူဝ်ႇၼဝ်ႈ လႄႈထူဝ်ႇလိၼ်ၸွမ်းၼႂ်းၼႃးထႅင်ႈ။ မၢင်တီႈၵေႃႈ ၶုတ်းၸွမ်း ပဵမ်ႉလွႆ တၢပ်ႈလွႆသေ ႁဵတ်းၼႃးသိၵ်ႈၶူဝ်လႆ။
2. ၵၢၼ်ႁႆႈ - တီႈၵွင်းလွႆ ၸွမ်းတၢပ်ႈလွႆ၊ တီႈပၢင်ႇတီႈပဵင်း ၵမ်ႈၼမ် ႁဵတ်းႁႆႈ။ ၵၢၼ်ႁဵတ်းႁႆႈၼႆႉ ၵမ်ႈၼမ် 1 တီႈ ႁဵတ်း 3 ပီ၊ ပေႃးႁဵတ်း 3 ပီယဝ်ႉ ၶၢႆႉထႅင်ႈတီႈမႂ်ႇ။ ၼႂ်းႁႆႈၼၼ်ႉ ၽုၵ်ႇၶဝ်ႈ၊ ၶဝ်ႈၵၢပ်ႇ၊ ထူဝ်ႇၼဝ်ႈ၊ ထူဝ်ႇလိၼ်၊ ငႃး ၵုၺ် လႄႈ ယႃႈၾိၼ်ႇ။
3. ၵၢၼ်သူၼ် - ၵၢၼ်သူၼ်ၼႆႉ မီးသွင်လၢႆး။ သူၼ်ၶၢဝ်းယၢဝ်း - ပဵၼ်သူၼ်ၼဵင်ႈ၊ တွင်၊ မၢၵ်ႇၵေႃႈ၊ မၢၵ်ႇၸွၵ်း၊ မၢၵ်ႇဝၢၼ်၊ မၢၵ်ႇၵႅမ်ႈၶွင်ႇ၊ မၢၵ်ႇမူင်ႈ၊ မၢၵ်ႇလၢင်း၊ မၢၵ်ႇၵဵင်၊ မၢၵ်မၼ်ႉ၊ မၢၵ်ႇမူၼ်ႇ လႄႈ ၶွပ်ႊၾီႊ။ သူၼ်ၶၢဝ်းပွတ်း - သမ်ႉ ပဵၼ်သူၼ် မၼ်းဢႃႇလူး၊ ယႃႈလုတ်ႇ၊ ၽၵ်းမီႇ၊ ငႃး ထူဝ်ႇၵူႈသႅၼ်း လႄႈၽၵ်းယိူဝ်ႈၼၢင်းၶဵဝ် ၵူႈၸိူဝ်ႉၵူႈပိူင်။
ၽႅၼ်ႇလိၼ်ၸိုင်ႈတႆးၼႆႉ ၼမ်ႉလိၼ်ႁိၼ်ၽႃလီ၊ တီႈၽုၵ်ႇတီႈသွမ်ႈ ၵႂၢင်ႈၶႂၢင်လႄႈ ပုၼ်ႈတႃႇၵူၼ်းမိူင်းတႆး ႁဵတ်းႁႃၵိၼ် လဵင်ႉတွင်ႉၼၼ်ႉ ဢမ်ႇမီးတၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇလွင်ႈႁဵတ်းၵိၼ်ႁႃၵိၼ်သင်။ မီးတီႈၽုၵ်ႇတီႈသွမ်ႈၵုမ်ႇထူၼ်ႈပဵင်းပေႃး။ ၵွပ်ႈၼႆ ၼႂ်းမိူင်းတႆးၼႆႉ ဢမ်ႇပေႃးမီးပၼ်ႁႃတီႈလိၼ်ၽုၵ်ႇႁႆႈၼႃးသူၼ်။ ၸဝ်ႈၵမ်ငမ်းတီႈလိၼ်ၽိုၼ်ယႂ်ႇၽိုၼ်လူင် ၵေႃႈ ဢမ်ႇမီး။
ၵၢၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈၼႂ်းမိူင်းတႆး ၸဵမ်မိူဝ်ႈပၢၼ်ပူႇပၢၼ်မွၼ်ႇၼၼ်ႉ ၸႂ်ႉႁႅင်းၵူၼ်း ႁႅင်းသတ်းႁဵတ်းမႃးတေႃႇထိုင် မိူဝ်ႈလဵဝ်ၵေႃႈ တိုၵ်ႉလႆႈၸႂ်ႉႁႅင်းၵူၼ်း ႁႅင်းသတ်းၵမ်ႈပႃႈၼမ်။ မၢၵ်ႇၶဝ်ႈတဝ်ႈၼမ်ႉ လႄႈ ၶူဝ်းသူၼ်ဢွၵ်ႇ ၼႂ်းမိူင်းတႆး ဢၼ်ၸိုဝ်ႈယႂ်ႇၼႆႉ ပဵၼ်ၶဝ်ႈ၊ ၶဝ်ႈၵၢပ်ႇ၊ ငႃး၊ ထူဝ်ႇၼဝ်ႈ၊ ထူဝ်ႇလိၼ်၊ မၢၵ်ႇဝၼ်းဝၢႆႇ၊ မၼ်းဢႃႇလူး၊ ၽၵ်းၶဵဝ်၊ ၼဵင်ႈ၊ ၶွပ်ႊၾီႊ၊ တွင်၊ ယႃႈလုတ်ႇ ၿႃႊၵျီႊၼီႊယိူဝ်ႊ၊ မၢၵ်ႇၸွၵ်း၊ မၢၵ်ႇၵေႃႈ၊ မၢၵ်ႇၵဵင်၊ မၢၵ်ႇမူၼ်ႇ၊ မၢၵ်ႇမၼ်ႉ လႄႈ ယႃႈၾိၼ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ။
1. ၶဝ်ႈ - သႅၼ်ဝီ၊ သီႇပေႃႉ၊ လၢႆးၶႃႈ၊ သီႇသႅင်ႇ၊ ၼမ်ႉၶူၵ်ႉ၊ ၼွင်မွၼ်၊ ၼွင်ႁၢႆးယႃႈ၊ မွၵ်ႇမႆႇ၊ မိူင်းၼၢႆး၊ ၵဵင်းတွင်း၊ ၵဵင်းၶမ်း၊ ၵဵင်းတုင်၊ မိူင်းမိတ်ႈ လႄႈ ထုင်ႉမၢဝ်း ၸိူဝ်းၼႆႉဢွၵ်ႇၼမ်။
2. ၼဵင်ႈ - လွႆၼမ်ႉသၼ်ႇ၊ လွႆၸၢင်ႉမိူင်းၵိုင်၊ ၵူဝ်းၵၢင်ႉ၊ မိူင်းသူႈ၊ မိူင်းၼွင်၊ ၵေးသီး၊ ဝၢၼ်ႈၸၢမ်၊ ပၢင်လွင်း၊ မေႃႇသၢႆး လႄႈ ၵဵင်းတုင်ၸိူဝ်းၼႆႉ ဢွၵ်ႇၼမ်။
3. တွင် - ပၢင်လူင်၊ မိူင်းၵိုင်၊ လၢႆးၶႃႈ၊ ယႂႃႇငၢၼ်ႇ၊ ယေႇဢူး၊ ပၢင်လွင်း လႄႈ သၼ်လွႆႁူၼ်း ၸိူဝ်းၼႆႉ ဢွၵ်ႇၼမ်။
4. မၼ်းဢႃႇလူး - ပၢင်းတရႃႉ၊ ပူၺ်းလႃႉ၊ ဢွင်ႇပၢၼ်း လႄႈ သီႇၵိပ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ ဢွၵ်ႇၼမ်။
5. မၢၵ်ႇၸွၵ်း - သီႇပေႃႉ၊ မိူင်းၵိုင်၊ လွၵ်ႉၸွၵ်ႇ လႄႈ ၵဵင်းတုင် ဢွၵ်ႇၼမ်။
6. မၢၵ်ႇၵေႃႈ - တူၼ်ႈတီး၊ ၵူတ်ႉၶၢႆ၊ ဢွင်ႇပၢၼ်း၊ လွၵ်ႉၸွၵ်ႇ လႄႈ ၵဵင်းတုင် ဢွၵ်ႇၼမ်။
7. ယႃႈလုတ်ႇၿႃႊၵျီႊၼီႊယိူဝ်ႊ - ဢွၵ်ႇတီႈလၢင်းၶိူဝ်း။
8. ယႃႈၾိၼ်ႇ - တၢင်းဢွၵ်ႇၶူင်း၊ ၸႄႈမိူင်းဝႃႉပွတ်းႁွင်ႇ - ပွတ်းၸၢၼ်း၊ ၵဵင်းတုင်၊ မိူင်းယၢင်း၊ ပႃႇလႅဝ်းၵဵင်းလၢပ်ႈ၊ ၵူတ်ႉၶၢႆ? လွႆၸႄး၊ လွႆမေႃႇ၊ တၢင်ႉယၢၼ်း ၸိူဝ်းၼႆႉ ဢွၵ်ႇၼမ်
